เมนู

16. เอกธมฺมปาฬิ

1. ปฐมวคฺโค

[296] ‘‘เอกธมฺโม , ภิกฺขเว, ภาวิโต พหุลีกโต เอกนฺตนิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย อุปสมาย อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติฯ กตโม เอกธมฺโม? พุทฺธานุสฺสติฯ อยํ โข, ภิกฺขเว, เอกธมฺโม ภาวิโต พหุลีกโต เอกนฺตนิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย อุปสมาย อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตตี’’ติฯ

[297] ‘‘เอกธมฺโม, ภิกฺขเว, ภาวิโต พหุลีกโต เอกนฺตนิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย อุปสมาย อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติฯ กตโม เอกธมฺโม? ธมฺมานุสฺสติ…เป.… สงฺฆานุสฺสติ… สีลานุสฺสติ… จาคานุสฺสติ… เทวตานุสฺสติ… อานาปานสฺสติ… มรณสฺสติ… กายคตาสติ… อุปสมานุสฺสติฯ อยํ โข, ภิกฺขเว, เอกธมฺโม ภาวิโต พหุลีกโต เอกนฺตนิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย อุปสมาย อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตตี’’ติฯ

วคฺโค ปฐโมฯ

2. ทุติยวคฺโค

[298] ‘‘นาหํ, ภิกฺขเว, อญฺญํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ เยน อนุปฺปนฺนา วา อกุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ อุปฺปนฺนา วา อกุสลา ธมฺมา ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺติ ยถยิทํ, ภิกฺขเว, มิจฺฉาทิฏฺฐิฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิกสฺส, ภิกฺขเว, อนุปฺปนฺนา เจว อกุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ อุปฺปนฺนา จ อกุสลา ธมฺมา ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺตี’’ติฯ

[299] ‘‘นาหํ, ภิกฺขเว, อญฺญํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ เยน อนุปฺปนฺนา วา กุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ อุปฺปนฺนา วา กุสลา ธมฺมา ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺติ ยถยิทํ , ภิกฺขเว, สมฺมาทิฏฺฐิฯ สมฺมาทิฏฺฐิกสฺส , ภิกฺขเว, อนุปฺปนฺนา เจว กุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ อุปฺปนฺนา จ กุสลา ธมฺมา ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺตี’’ติฯ

[300] ‘‘นาหํ , ภิกฺขเว, อญฺญํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ เยน อนุปฺปนฺนา วา กุสลา ธมฺมา นุปฺปชฺชนฺติ อุปฺปนฺนา วา กุสลา ธมฺมา ปริหายนฺติ ยถยิทํ , ภิกฺขเว, มิจฺฉาทิฏฺฐิฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิกสฺส, ภิกฺขเว, อนุปฺปนฺนา เจว กุสลา ธมฺมา นุปฺปชฺชนฺติ อุปฺปนฺนา จ กุสลา ธมฺมา ปริหายนฺตี’’ติฯ

[301] ‘‘นาหํ, ภิกฺขเว, อญฺญํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ เยน อนุปฺปนฺนา วา อกุสลา ธมฺมา นุปฺปชฺชนฺติ อุปฺปนฺนา วา อกุสลา ธมฺมา ปริหายนฺติ ยถยิทํ, ภิกฺขเว, สมฺมาทิฏฺฐิฯ สมฺมาทิฏฺฐิกสฺส, ภิกฺขเว, อนุปฺปนฺนา เจว อกุสลา ธมฺมา นุปฺปชฺชนฺติ อุปฺปนฺนา จ อกุสลา ธมฺมา ปริหายนฺตี’’ติฯ

[302] ‘‘นาหํ, ภิกฺขเว, อญฺญํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ เยน อนุปฺปนฺนา วา มิจฺฉาทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ อุปฺปนฺนา วา มิจฺฉาทิฏฺฐิ ปวฑฺฒติ ยถยิทํ, ภิกฺขเว, อโยนิโสมนสิกาโรฯ อโยนิโส, ภิกฺขเว, มนสิ กโรโต อนุปฺปนฺนา เจว มิจฺฉาทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ อุปฺปนฺนา จ มิจฺฉาทิฏฺฐิ ปวฑฺฒตี’’ติฯ

[303] ‘‘นาหํ, ภิกฺขเว, อญฺญํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ เยน อนุปฺปนฺนา วา สมฺมาทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ อุปฺปนฺนา วา สมฺมาทิฏฺฐิ ปวฑฺฒติ ยถยิทํ, ภิกฺขเว, โยนิโสมนสิกาโรฯ โยนิโส, ภิกฺขเว, มนสิ กโรโต อนุปฺปนฺนา เจว สมฺมาทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ อุปฺปนฺนา จ สมฺมาทิฏฺฐิ ปวฑฺฒตี’’ติฯ

[304] ‘‘นาหํ , ภิกฺขเว, อญฺญํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ เยน [เยเนวํ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺติ ยถยิทํ, ภิกฺขเว, มิจฺฉาทิฏฺฐิฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิยา, ภิกฺขเว, สมนฺนาคตา สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺตี’’ติฯ

[305] ‘‘นาหํ , ภิกฺขเว, อญฺญํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ เยน สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ ยถยิทํ, ภิกฺขเว, สมฺมาทิฏฺฐิฯ สมฺมาทิฏฺฐิยา, ภิกฺขเว, สมนฺนาคตา สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺตี’’ติฯ

[306] ‘‘มิจฺฉาทิฏฺฐิกสฺส, ภิกฺขเว, ปุริสปุคฺคลสฺส ยญฺเจว กายกมฺมํ ยถาทิฏฺฐิ สมตฺตํ สมาทินฺนํ ยญฺจ วจีกมฺมํ…เป.… ยญฺจ มโนกมฺมํ ยถาทิฏฺฐิ สมตฺตํ สมาทินฺนํ ยา จ เจตนา ยา จ ปตฺถนา โย จ ปณิธิ เย จ สงฺขารา สพฺเพ เต ธมฺมา อนิฏฺฐาย อกนฺตาย อมนาปาย อหิตาย ทุกฺขาย สํวตฺตนฺติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ทิฏฺฐิ หิสฺส [ทิฏฺฐิ หิ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)], ภิกฺขเว, ปาปิกาฯ

เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว , นิมฺพพีชํ วา โกสาตกิพีชํ วา ติตฺตกลาพุพีชํ วา อลฺลาย ปถวิยา [ปฐวิยา (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] นิกฺขิตฺตํ ยญฺเจว ปถวิรสํ อุปาทิยติ ยญฺจ อาโปรสํ อุปาทิยติ สพฺพํ ตํ ติตฺตกตฺตาย กฏุกตฺตาย อสาตตฺตาย สํวตฺตติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? พีชํ หิสฺส [วีชํ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)], ภิกฺขเว, ปาปกํฯ เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, มิจฺฉาทิฏฺฐิกสฺส ปุริสปุคฺคลสฺส ยญฺเจว กายกมฺมํ ยถาทิฏฺฐิ สมตฺตํ สมาทินฺนํ ยญฺจ วจีกมฺมํ…เป.… ยญฺจ มโนกมฺมํ ยถาทิฏฺฐิ สมตฺตํ สมาทินฺนํ ยา จ เจตนา ยา จ ปตฺถนา โย จ ปณิธิ เย จ สงฺขารา สพฺเพ เต ธมฺมา อนิฏฺฐาย อกนฺตาย อมนาปาย อหิตาย ทุกฺขาย สํวตฺตนฺติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ทิฏฺฐิ หิสฺส, ภิกฺขเว, ปาปิกา’’ติฯ

[307] ‘‘สมฺมาทิฏฺฐิกสฺส, ภิกฺขเว, ปุริสปุคฺคลสฺส ยญฺเจว กายกมฺมํ ยถาทิฏฺฐิ สมตฺตํ สมาทินฺนํ ยญฺจ วจีกมฺมํ…เป.… ยญฺจ มโนกมฺมํ ยถาทิฏฺฐิ สมตฺตํ สมาทินฺนํ ยา จ เจตนา ยา จ ปตฺถนา โย จ ปณิธิ เย จ สงฺขารา สพฺเพ เต ธมฺมา อิฏฺฐาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตนฺติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ทิฏฺฐิ หิสฺส, ภิกฺขเว, ภทฺทิกาฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, อุจฺฉุพีชํ วา สาลิพีชํ วา มุทฺทิกาพีชํ วา อลฺลาย ปถวิยา นิกฺขิตฺตํ ยญฺเจว ปถวิรสํ อุปาทิยติ ยญฺจ อาโปรสํ อุปาทิยติ สพฺพํ ตํ มธุรตฺตาย สาตตฺตาย อเสจนกตฺตาย สํวตฺตติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? พีชํ หิสฺส, ภิกฺขเว, ภทฺทกํฯ เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, สมฺมาทิฏฺฐิกสฺส ปุริสปุคฺคลสฺส ยญฺเจว กายกมฺมํ ยถาทิฏฺฐิ สมตฺตํ สมาทินฺนํ ยญฺจ วจีกมฺมํ…เป.… ยญฺจ มโนกมฺมํ ยถาทิฏฺฐิ สมตฺตํ สมาทินฺนํ ยา จ เจตนา ยา จ ปตฺถนา โย จ ปณิธิ เย จ สงฺขารา สพฺเพ เต ธมฺมา อิฏฺฐาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตนฺติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ทิฏฺฐิ หิสฺส, ภิกฺขเว, ภทฺทิกา’’ติฯ

วคฺโค ทุติโยฯ

3. ตติยวคฺโค

[308] ‘‘เอกปุคฺคโล , ภิกฺขเว, โลเก อุปฺปชฺชมาโน อุปฺปชฺชติ พหุชนอหิตาย พหุชนอสุขาย, พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํฯ กตโม เอกปุคฺคโล? มิจฺฉาทิฏฺฐิโก โหติ วิปรีตทสฺสโนฯ โส พหุชนํ สทฺธมฺมา วุฏฺฐาเปตฺวา อสทฺธมฺเม ปติฏฺฐาเปติฯ อยํ โข, ภิกฺขเว, เอกปุคฺคโล โลเก อุปฺปชฺชมาโน อุปฺปชฺชติ พหุชนอหิตาย พหุชนอสุขาย, พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสาน’’นฺติฯ

[309] ‘‘เอกปุคฺคโล, ภิกฺขเว, โลเก อุปฺปชฺชมาโน อุปฺปชฺชติ พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย, พหุโน ชนสฺส อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํฯ กตโม เอกปุคฺคโล? สมฺมาทิฏฺฐิโก โหติ อวิปรีตทสฺสโนฯ โส พหุชนํ อสทฺธมฺมา วุฏฺฐาเปตฺวา สทฺธมฺเม ปติฏฺฐาเปติฯ อยํ โข, ภิกฺขเว, เอกปุคฺคโล โลเก อุปปชฺชมาโน อุปฺปชฺชติ พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย, พหุโน ชนสฺส อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสาน’’นฺติฯ

[310] ‘‘นาหํ, ภิกฺขเว, อญฺญํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ ยํ เอวํ มหาสาวชฺชํ ยถยิทํ, ภิกฺขเว, มิจฺฉาทิฏฺฐิฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิปรมานิ, ภิกฺขเว, มหาสาวชฺชานี’’ติ [วชฺชานีติ (สี. สฺยา. กํ.)]

[311] ‘‘นาหํ, ภิกฺขเว, อญฺญํ เอกปุคฺคลมฺปิ สมนุปสฺสามิ โย เอวํ พหุชนอหิตาย ปฏิปนฺโน พหุชนอสุขาย, พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํ ยถยิทํ, ภิกฺขเว, มกฺขลิ โมฆปุริโสฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, นทีมุเข ขิปฺปํ [ขิปํ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] อุฑฺเฑยฺย [โอฑฺเฑยฺย (สี.), อุชฺเฌยฺย (ก.)] พหูนํ มจฺฉานํ อหิตาย ทุกฺขาย อนยาย พฺยสนาย; เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว , มกฺขลิ โมฆปุริโส มนุสฺสขิปฺปํ มญฺเญ โลเก อุปฺปนฺโน พหูนํ สตฺตานํ อหิตาย ทุกฺขาย อนยาย พฺยสนายา’’ติฯ

[312] ‘‘ทุรกฺขาเต , ภิกฺขเว, ธมฺมวินเย โย จ สมาทเปติ [สมาทาเปติ (?)] ยญฺจ สมาทเปติ โย จ สมาทปิโต ตถตฺตาย ปฏิปชฺชติ สพฺเพ เต พหุํ อปุญฺญํ ปสวนฺติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ทุรกฺขาตตฺตา, ภิกฺขเว, ธมฺมสฺสา’’ติฯ