3. โคธสกฺกสุตฺตํ

[1019] กปิลวตฺถุนิทานํ ฯ อถ โข มหานาโม สกฺโก เยน โคธา สกฺโก เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา โคธํ สกฺกํ เอตทโวจ – ‘‘กติหิ [กตีหิ (ปี. ก.) รูปสิทฺธิ โอโลเกตพฺพา] ตฺวํ, โคเธ, ธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ โสตาปนฺนปุคฺคลํ อาชานาสิ อวินิปาตธมฺมํ นิยตํ สมฺโพธิปรายณ’’นฺติ?

‘‘ตีหิ ขฺวาหํ, มหานาม, ธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ โสตาปนฺนปุคฺคลํ อาชานามิ อวินิปาตธมฺมํ นิยตํ สมฺโพธิปรายณํฯ กตเมหิ ตีหิ? อิธ, มหานาม, อริยสาวโก พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ – อิติปิ โส ภควา…เป.… สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติฯ ธมฺเม…เป.… สงฺเฆ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ – สุปฺปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ…เป.… อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติฯ อิเมหิ ขฺวาหํ, มหานาม, ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ โสตาปนฺนปุคฺคลํ อาชานามิ อวินิปาตธมฺมํ นิยตํ สมฺโพธิปรายณํฯ

‘‘ตฺวํ ปน, มหานาม, กติหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ โสตาปนฺนปุคฺคลํ อาชานาสิ อวินิปาตธมฺมํ นิยตํ สมฺโพธิปรายณ’’นฺติ? ‘‘จตูหิ ขฺวาหํ, โคเธ, ธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ โสตาปนฺนปุคฺคลํ อาชานามิ อวินิปาตธมฺมํ นิยตํ สมฺโพธิปรายณํฯ กตเมหิ จตูหิ? อิธ, โคเธ, อริยสาวโก พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ – อิติปิ โส ภควา…เป.… สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติฯ ธมฺเม…เป.… สงฺเฆ…เป.… อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต โหติ อขณฺเฑหิ…เป.… สมาธิสํวตฺตนิเกหิฯ อิเมหิ ขฺวาหํ, โคเธ, จตูหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ โสตาปนฺนปุคฺคลํ อาชานามิ อวินิปาตธมฺมํ นิยตํ สมฺโพธิปรายณ’’นฺติฯ

‘‘อาคเมหิ ตฺวํ, มหานาม, อาคเมหิ ตฺวํ, มหานาม! ภควาว เอตํ ชาเนยฺย เอเตหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ วา อสมนฺนาคตํ วา’’ติฯ ‘‘อายาม, โคเธ, เยน ภควา เตนุปสงฺกเมยฺยาม; อุปสงฺกมิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสฺสามา’’ติฯ อถ โข มหานาโม สกฺโก โคธา จ สกฺโก เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข มหานาโม สกฺโก ภควนฺตํ เอตทโวจ –

‘‘อิธาหํ , ภนฺเต, เยน โคธา สกฺโก เตนุปสงฺกมิํ; อุปสงฺกมิตฺวา โคธํ สกฺกํ เอตทโวจํ – ‘กติหิ ตฺวํ, โคเธ, ธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ โสตาปนฺนปุคฺคลํ อาชานาสิ อวินิปาตธมฺมํ นิยตํ สมฺโพธิปรายณํ’? เอวํ วุตฺเต, ภนฺเต, โคธา สกฺโก มํ เอตทโวจ –

‘‘ตีหิ ขฺวาหํ, มหานาม, ธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ โสตาปนฺนปุคฺคลํ อาชานามิ อวินิปาตธมฺมํ นิยตํ สมฺโพธิปรายณํฯ กตเมหิ ตีหิ? อิธ, มหานาม, อริยสาวโก พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ – อิติปิ โส ภควา…เป.… สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติฯ ธมฺเม…เป.… สงฺเฆ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ – สุปฺปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ…เป.… อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติฯ อิเมหิ ขฺวาหํ, มหานาม, ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ โสตาปนฺนปุคฺคลํ อาชานามิ อวินิปาตธมฺมํ นิยตํ สมฺโพธิปรายณํฯ ตฺวํ ปน, มหานาม, กตเมหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ โสตาปนฺนปุคฺคลํ อาชานาสิ อวินิปาตธมฺมํ นิยตํ สมฺโพธิปรายณ’’นฺติ?

‘‘เอวํ วุตฺตาหํ, ภนฺเต, โคธํ สกฺกํ เอตทโวจํ – ‘จตูหิ ขฺวาหํ, โคเธ, ธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ โสตาปนฺนปุคฺคลํ อาชานามิ อวินิปาตธมฺมํ นิยตํ สมฺโพธิปรายณํฯ กตเมหิ จตูหิ? อิธ, โคเธ, อริยสาวโก พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ – อิติปิ โส ภควา…เป.… สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติฯ ธมฺเม…เป.… สงฺเฆ…เป.… อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต โหติ อขณฺเฑหิ…เป.… สมาธิสํวตฺตนิเกหิฯ อิเมหิ ขฺวาหํ, โคเธ, จตูหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ โสตาปนฺนปุคฺคลํ อาชานามิ อวินิปาตธมฺมํ นิยตํ สมฺโพธิปรายณ’’’นฺติฯ

‘‘เอวํ วุตฺเต, ภนฺเต, โคธา สกฺโก มํ เอตทโวจ – ‘อาคเมหิ ตฺวํ, มหานาม, อาคเมหิ ตฺวํ, มหานาม! ภควาว เอตํ ชาเนยฺย เอเตหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ วา อสมนฺนาคตํ วา’’’ติฯ ‘‘อิธ , ภนฺเต, โกจิเทว ธมฺโม สมุปฺปาโท อุปฺปชฺเชยฺย, เอกโต อสฺส ภควา เอกโต ภิกฺขุสงฺโฆ จฯ เยเนว ภควา เตเนวาหํ อสฺสํฯ เอวํ ปสนฺนํ มํ, ภนฺเต, ภควา ธาเรตุฯ อิธ, ภนฺเต, โกจิเทว ธมฺโม สมุปฺปาโท อุปฺปชฺเชยฺย, เอกโต อสฺส ภควา เอกโต ภิกฺขุสงฺโฆ ภิกฺขุนิสงฺโฆ จฯ เยเนว ภควา เตเนวาหํ อสฺสํฯ เอวํ ปสนฺนํ มํ, ภนฺเต, ภควา ธาเรตุฯ

อิธ, ภนฺเต, โกจิเทว ธมฺโม สมุปฺปาโท อุปฺปชฺเชยฺย, เอกโต อสฺส ภควา เอกโต ภิกฺขุสงฺโฆ ภิกฺขุนิสงฺโฆ จ อุปาสกา จฯ เยเนว ภควา เตเนวาหํ อสฺสํฯ เอวํ ปสนฺนํ มํ, ภนฺเต, ภควา ธาเรตุฯ อิธ, ภนฺเต, โกจิเทว ธมฺโม สมุปฺปาโท อุปฺปชฺเชยฺย, เอกโต อสฺส ภควา เอกโต ภิกฺขุสงฺโฆ ภิกฺขุนิสงฺโฆ อุปาสกา อุปาสิกาโย จฯ เยเนว ภควา เตเนวาหํ อสฺสํฯ เอวํ ปสนฺนํ มํ, ภนฺเต, ภควา ธาเรตุฯ อิธ, ภนฺเต, โกจิเทว ธมฺโม สมุปฺปาโท อุปฺปชฺเชยฺย, เอกโต อสฺส ภควา เอกโต ภิกฺขุสงฺโฆ ภิกฺขุนิสงฺโฆ อุปาสกา อุปาสิกาโย สเทวโก จ โลโก สมารโก สพฺรหฺมโก สสฺสมณพฺราหฺมณี ปชา สเทวมนุสฺสาฯ เยเนว ภควา เตเนวาหํ อสฺสํฯ เอวํ ปสนฺนํ มํ, ภนฺเต, ภควา ธาเรตู’’ติฯ ‘‘เอวํวาที ตฺวํ, โคเธ, มหานามํ สกฺกํ กิํ วเทสี’’ติ? ‘‘เอวํวาทาหํ, ภนฺเต, มหานามํ สกฺกํ น กิญฺจิ วทามิ, อญฺญตฺร กลฺยาณา อญฺญตฺร กุสลา’’ติฯ ตติยํฯ

4. ปฐมสรณานิสกฺกสุตฺตํ

[1020] กปิลวตฺถุนิทานํ ฯ เตน โข ปน สมเยน สรณานิ [สรกานิ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] สกฺโก กาลงฺกโต โหติฯ โส ภควตา พฺยากโต – ‘‘โสตาปนฺโน อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโณ’’ติฯ ตตฺร สุทํ สมฺพหุลา สกฺกา สงฺคมฺม สมาคมฺม อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘อจฺฉริยํ วต, โภ, อพฺภุตํ วต, โภ! เอตฺถ ทานิ โก น โสตาปนฺโน ภวิสฺสติ! ยตฺร หิ นาม สรณานิ สกฺโก กาลงฺกโต; โส ภควตา พฺยากโต – ‘โสตาปนฺโน อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโณ’ติฯ สรณานิ สกฺโก สิกฺขาทุพฺพลฺยมาปาทิ, มชฺชปานํ อปายี’’ติฯ

อถ โข มหานาโม สกฺโก เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข มหานาโม สกฺโก ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อิธ, ภนฺเต, สรณานิ สกฺโก กาลงฺกโตฯ โส ภควตา พฺยากโต – ‘โสตาปนฺโน อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโณ’ติฯ