โย โข มฺยายํ ธมฺโม อปฺปิโย อมนาโป, กถาหํ ปรํ เตน สํโยเชยฺย’นฺติ! โส อิติ ปฏิสงฺขาย อตฺตนา จ สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ , ปรญฺจ สมฺผปฺปลาปา เวรมณิยา สมาทเปติ, สมฺผปฺปลาปา เวรมณิยา จ วณฺณํ ภาสติฯ เอวมสฺสายํ วจีสมาจาโร ติโกฏิปริสุทฺโธ โหติฯ

‘‘โส พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ – อิติปิ โส ภควา…เป.… สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ; ธมฺเม …เป.… สงฺเฆ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ สุปฺปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ…เป.… อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติฯ อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต โหติ อขณฺเฑหิ…เป.… สมาธิสํวตฺตนิเกหิฯ ยโต โข, คหปตโย, อริยสาวโก อิเมหิ สตฺตหิ สทฺธมฺเมหิ [ธมฺเมหิ (สี.)] สมนฺนาคโต โหติ อิเมหิ จตูหิ อากงฺขิเยหิ ฐาเนหิ, โส อากงฺขมาโน อตฺตนาว อตฺตานํ พฺยากเรยฺย – ‘ขีณนิรโยมฺหิ ขีณติรจฺฉานโยนิ [ขีณติรจฺฉานโยนิโย (สี. สฺยา. กํ. ปี.), ขีณติรจฺฉานโยนิโก (ก.)] ขีณเปตฺติวิสโย ขีณาปายทุคฺคติวินิปาโต, โสตาปนฺโนหมสฺมิ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโณ’’’ติฯ

เอวํ วุตฺเต เวฬุทฺวาเรยฺยกา พฺราหฺมณคหปติกา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม…เป.… เอเต มยํ ภวนฺตํ โคตมํ สรณํ คจฺฉาม ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจฯ อุปาสเก โน ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปเต [ปาณุเปตํ (ก.)] สรณํ คเต’’ติฯ สตฺตมํฯ

8. ปฐมคิญฺชกาวสถสุตฺตํ

[1004] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา ญาติเก วิหรติ คิญฺชกาวสเถฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ –

‘‘สาฬฺโห นาม, ภนฺเต, ภิกฺขุ กาลงฺกโต; ตสฺส กา คติ โก อภิสมฺปราโย? นนฺทา นาม, ภนฺเต, ภิกฺขุนี กาลงฺกตา; ตสฺสา กา คติ โก อภิสมฺปราโย? สุทตฺโต นาม, ภนฺเต, อุปาสโก กาลงฺกโต; ตสฺส กา คติ โก อภิสมฺปราโย? สุชาตา นาม, ภนฺเต, อุปาสิกา กาลงฺกตา; ตสฺสา กา คติ, โก อภิสมฺปราโย’’ติ?

‘‘สาฬฺโห , อานนฺท, ภิกฺขุ กาลงฺกโต อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหาสิฯ นนฺทา, อานนฺท, ภิกฺขุนี กาลงฺกตา ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติกา ตตฺถ ปรินิพฺพายินี อนาวตฺติธมฺมา ตสฺมา โลกาฯ สุทตฺโต, อานนฺท, อุปาสโก กาลงฺกโต ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา ราคโทสโมหานํ ตนุตฺตา สกทาคามี; สกิเทว อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสติฯ สุชาตา, อานนฺท, อุปาสิกา กาลงฺกตา ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โสตาปนฺนา อวินิปาตธมฺมา นิยตา สมฺโพธิปรายณาฯ

‘‘อนจฺฉริยํ โข ปเนตํ, อานนฺท, ยํ มนุสฺสภูโต กาลํ กเรยฺย; ตสฺมิํ ตสฺมิํ เจ มํ กาลงฺกเต อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺฉิสฺสถฯ วิเหสา เปสา, อานนฺท, อสฺส ตถาคตสฺสฯ ตสฺมาติหานนฺท , ธมฺมาทาสํ นาม ธมฺมปริยายํ เทเสสฺสามิ; เยน สมนฺนาคโต อริยสาวโก อากงฺขมาโน อตฺตนาว อตฺตานํ พฺยากเรยฺย – ‘ขีณนิรโยมฺหิ ขีณติรจฺฉานโยนิ ขีณเปตฺติวิสโย ขีณาปายทุคฺคติวินิปาโต, โสตาปนฺโนหมสฺมิ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโณ’’’ฯ

‘‘กตโม จ โส, อานนฺท, ธมฺมาทาโส ธมฺมปริยาโย; เยน สมนฺนาคโต อริยสาวโก อากงฺขมาโน อตฺตนาว อตฺตานํ พฺยากเรยฺย – ‘ขีณนิรโยมฺหิ ขีณติรจฺฉานโยนิ ขีณเปตฺติวิสโย ขีณาปายทุคฺคติวินิปาโต, โสตาปนฺโนหมสฺมิ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโณ’’’?

‘‘อิธ, อานนฺท, อริยสาวโก พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ – อิติปิ โส ภควา…เป.… สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติฯ ธมฺเม…เป.… สงฺเฆ…เป.… อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต โหติ อขณฺเฑหิ…เป.… สมาธิสํวตฺตนิเกหิฯ อยํ โข โส, อานนฺท, ธมฺมาทาโส ธมฺมปริยาโย; เยน สมนฺนาคโต อริยสาวโก อากงฺขมาโน อตฺตนาว อตฺตานํ พฺยากเรยฺย – ‘ขีณนิรโยมฺหิ ขีณติรจฺฉานโยนิ ขีณเปตฺติวิสโย ขีณาปายทุคฺคติวินิปาโต, โสตาปนฺโนหมสฺมิ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโณ’’’ติฯ อฏฺฐมํฯ

(ตีณิปิ สุตฺตนฺตานิ เอกนิทานานิ)ฯ

9. ทุติยคิญฺชกาวสถสุตฺตํ

[1005] เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อโสโก นาม, ภนฺเต, ภิกฺขุ กาลงฺกโต; ตสฺส กา คติ, โก อภิสมฺปราโย? อโสกา นาม, ภนฺเต, ภิกฺขุนี กาลงฺกตา…เป.… อโสโก นาม, ภนฺเต, อุปาสโก กาลงฺกโต…เป.… อโสกา นาม, ภนฺเต, อุปาสิกา กาลงฺกตา; ตสฺสา กา คติ, โก อภิสมฺปราโย’’ติ?

‘‘อโสโก, อานนฺท, ภิกฺขุ กาลงฺกโต อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหาสิ…เป.… (ปุริมเวยฺยากรเณน เอกนิทานํ)ฯ

‘‘อยํ โข โส, อานนฺท, ธมฺมาทาโส ธมฺมปริยาโย; เยน สมนฺนาคโต อริยสาวโก อากงฺขมาโน อตฺตนาว อตฺตานํ พฺยากเรยฺย – ‘ขีณนิรโยมฺหิ ขีณติรจฺฉานโยนิ ขีณเปตฺติวิสโย ขีณาปายทุคฺคติวินิปาโต, โสตาปนฺโนหมสฺมิ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโณ’’’ติฯ นวมํฯ

10. ตติยคิญฺชกาวสถสุตฺตํ

[1006] เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘กกฺกโฏ นาม, ภนฺเต, ญาติเก อุปาสโก กาลงฺกโต; ตสฺส กา คติ, โก อภิสมฺปราโย? กฬิโภ นาม, ภนฺเต, ญาติเก อุปาสโก…เป.… นิกโต นาม, ภนฺเต, ญาติเก อุปาสโก…เป.… กฏิสฺสโห นาม, ภนฺเต, ญาติเก อุปาสโก…เป.… ตุฏฺโฐ นาม, ภนฺเต, ญาติเก อุปาสโก…เป.… สนฺตุฏฺโฐ นาม, ภนฺเต, ญาติเก อุปาสโก…เป.… ภทฺโท นาม, ภนฺเต, ญาติเก อุปาสโก…เป.… สุภทฺโท นาม, ภนฺเต, ญาติเก อุปาสโก กาลงฺกโต; ตสฺส กา คติ โก อภิสมฺปราโย’’ติ?

‘‘กกฺกโฏ , อานนฺท, อุปาสโก กาลงฺกโต ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกาฯ