‘‘กตมญฺจ , ภิกฺขเว, โทมนสฺสินฺทฺริยํ? ยํ โข, ภิกฺขเว, เจตสิกํ ทุกฺขํ, เจตสิกํ อสาตํ, มโนสมฺผสฺสชํ ทุกฺขํ อสาตํ เวทยิตํ – อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, โทมนสฺสินฺทฺริยํฯ

‘‘กตมญฺจ, ภิกฺขเว, อุเปกฺขินฺทฺริยํ? ยํ โข, ภิกฺขเว, กายิกํ วา เจตสิกํ วา เนวสาตํ นาสาตํ เวทยิตํ – อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อุเปกฺขินฺทฺริยํฯ

‘‘ตตฺร, ภิกฺขเว, ยญฺจ สุขินฺทฺริยํ ยญฺจ โสมนสฺสินฺทฺริยํ, สุขา สา เวทนา ทฏฺฐพฺพาฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยญฺจ ทุกฺขินฺทฺริยํ ยญฺจ โทมนสฺสินฺทฺริยํ, ทุกฺขา สา เวทนา ทฏฺฐพฺพาฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยทิทํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ, อทุกฺขมสุขา สา เวทนา ทฏฺฐพฺพาฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจินฺทฺริยานี’’ติฯ สตฺตมํฯ

8. ตติยวิภงฺคสุตฺตํ

[508] ‘‘ปญฺจิมานิ, ภิกฺขเว, อินฺทฺริยานิฯ กตมานิ ปญฺจ? สุขินฺทฺริยํ, ทุกฺขินฺทฺริยํ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ, โทมนสฺสินฺทฺริยํ, อุเปกฺขินฺทฺริยํฯ

‘‘กตมญฺจ , ภิกฺขเว, สุขินฺทฺริยํ? ยํ โข, ภิกฺขเว, กายิกํ สุขํ , กายิกํ สาตํ, กายสมฺผสฺสชํ สุขํ สาตํ เวทยิตํ – อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, สุขินฺทฺริยํฯ

‘‘กตมญฺจ, ภิกฺขเว, ทุกฺขินฺทฺริยํ? ยํ โข, ภิกฺขเว, กายิกํ ทุกฺขํ, กายิกํ อสาตํ, กายสมฺผสฺสชํ ทุกฺขํ อสาตํ เวทยิตํ – อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ทุกฺขินฺทฺริยํฯ

‘‘กตมญฺจ, ภิกฺขเว, โสมนสฺสินฺทฺริยํ? ยํ โข, ภิกฺขเว, เจตสิกํ สุขํ, เจตสิกํ สาตํ, มโนสมฺผสฺสชํ สุขํ สาตํ เวทยิตํ – อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, โสมนสฺสินฺทฺริยํฯ

‘‘กตมญฺจ , ภิกฺขเว, โทมนสฺสินฺทฺริยํ? ยํ โข, ภิกฺขเว, เจตสิกํ ทุกฺขํ, เจตสิกํ อสาตํ, มโนสมฺผสฺสชํ ทุกฺขํ อสาตํ เวทยิตํ – อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, โทมนสฺสินฺทฺริยํฯ

‘‘กตมญฺจ, ภิกฺขเว, อุเปกฺขินฺทฺริยํ? ยํ โข, ภิกฺขเว, กายิกํ วา เจตสิกํ วา เนว สาตํ นาสาตํ เวทยิตํ – อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อุเปกฺขินฺทฺริยํฯ

‘‘ตตฺร, ภิกฺขเว, ยญฺจ สุขินฺทฺริยํ ยญฺจ โสมนสฺสินฺทฺริยํ, สุขา สา เวทนา ทฏฺฐพฺพาฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยญฺจ ทุกฺขินฺทฺริยํ ยญฺจ โทมนสฺสินฺทฺริยํ, ทุกฺขา สา เวทนา ทฏฺฐพฺพาฯ

ตตฺร, ภิกฺขเว, ยทิทํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ, อทุกฺขมสุขา สา เวทนา ทฏฺฐพฺพา ฯ อิติ โข, ภิกฺขเว, อิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ปญฺจ หุตฺวา ตีณิ โหนฺติ, ตีณิ หุตฺวา ปญฺจ โหนฺติ ปริยาเยนา’’ติฯ อฏฺฐมํฯ

9. กฏฺโฐปมสุตฺตํ

[509] ‘‘ปญฺจิมานิ, ภิกฺขเว, อินฺทฺริยานิฯ กตมานิ ปญฺจ? สุขินฺทฺริยํ, ทุกฺขินฺทฺริยํ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ, โทมนสฺสินฺทฺริยํ, อุเปกฺขินฺทฺริยํฯ สุขเวทนิยํ, ภิกฺขเว, ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขินฺทฺริยํฯ โส สุขิโตว สมาโน ‘สุขิโตสฺมี’ติ ปชานาติฯ ตสฺเสว สุขเวทนิยสฺส ผสฺสสฺส นิโรธา ‘ยํ ตชฺชํ เวทยิตํ สุขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ สุขินฺทฺริยํ ตํ นิรุชฺฌติ, ตํ วูปสมฺมตี’ติ ปชานาติ’’ฯ

‘‘ทุกฺขเวทนิยํ, ภิกฺขเว, ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ทุกฺขินฺทฺริยํฯ โส ทุกฺขิโตว สมาโน ‘ทุกฺขิโตสฺมี’ติ ปชานาติฯ ตสฺเสว ทุกฺขเวทนิยสฺส ผสฺสสฺส นิโรธา ‘ยํ ตชฺชํ เวทยิตํ ทุกฺขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ ทุกฺขินฺทฺริยํ ตํ นิรุชฺฌติ, ตํ วูปสมฺมตี’ติ ปชานาติ’’ฯ

‘‘โสมนสฺสเวทนิยํ, ภิกฺขเว, ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ โสมนสฺสินฺทฺริยํฯ โส สุมโนว สมาโน ‘สุมโนสฺมี’ติ ปชานาติฯ ตสฺเสว โสมนสฺสเวทนิยสฺส ผสฺสสฺส นิโรธา ‘ยํ ตชฺชํ เวทยิตํ โสมนสฺสเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ ตํ นิรุชฺฌติ, ตํ วูปสมฺมตี’ติ ปชานาติ’’ฯ

‘‘โทมนสฺสเวทนิยํ, ภิกฺขเว, ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ โทมนสฺสินฺทฺริยํฯ โส ทุมฺมโนว สมาโน ‘ทุมฺมโนสฺมี’ติ ปชานาติฯ ตสฺเสว โทมนสฺสเวทนิยสฺส ผสฺสสฺส นิโรธา ‘ยํ ตชฺชํ เวทยิตํ โทมนสฺสเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ ตํ นิรุชฺฌติ, ตํ วูปสมฺมตี’ติ ปชานาติ’’ฯ

‘‘อุเปกฺขาเวทนิยํ, ภิกฺขเว, ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ อุเปกฺขินฺทฺริยํฯ โส อุเปกฺขโกว สมาโน ‘อุเปกฺขโกสฺมี’ติ ปชานาติฯ ตสฺเสว อุเปกฺขาเวทนิยสฺส ผสฺสสฺส นิโรธา ‘ยํ ตชฺชํ เวทยิตํ อุเปกฺขาเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ ตํ นิรุชฺฌติ, ตํ วูปสมฺมตี’ติ ปชานาติ’’ฯ