เมนู

ตสฺมา ยํ พุทฺธโฆสุปฺปตฺติยํ มหาวํสวจนํ นิสฺสาย ‘‘วิสุทฺธิมคฺโค อาจริยพุทฺธโฆเสน เอกรตฺเตเนว ติกฺขตฺตุํ ลิขิตฺวา นิฏฺฐาปิโต’’ติ อภิตฺถุติวจนํ วุตฺตํ, ตํ ตกฺการกสฺส อภิตฺถุติมตฺตเมวาติ เวทิตพฺพํฯ

นนุ จ อิมิสฺสํ อฏฺฐกถายํ ‘‘สุมงฺคลวิลาสินิย’’นฺติอาทินา วิเสสนามวเสน อาคมฏฺฐกถานํ อติเทโส ทิสฺสติ [ปารา. อฏฺฐ. 1.15], กถมิมิสฺสา ตาหิ ปฐมตรํ กตภาโว เวทิตพฺโพติ? อาจริยสฺส อฏฺฐกถาสุ อญฺญมญฺญาติเทสโต, วินยปิฏกสฺส ครุกาตพฺพตรภาวโต, มหาวิหารวาสีหิ วิเสเสน ครุกตภาวโต, สงฺคีติกฺกมานุรูปภาวโต, อิเธว ปริปุณฺณนิทานกถาปกาสนโต, นิคมเน จ ปฐมํ สีหฬฏฺฐกถาโย สุตฺวา กรณปฺปกาสนโต ฐเปตฺวา วิสุทฺธิมคฺคํ อยเมว ปฐมํ กตาติ เวทิตพฺพาฯ วิสุทฺธิมคฺเค ปน วินยฏฺฐกถายนฺติ วา วินยฏฺฐกถาสูติ วา มชฺฌิมฏฺฐกถาสูติ วา เอวํ สามญฺญนามวเสเนว อติเทโส ทิสฺสติ, น สมนฺตปาสาทิกาทิวิเสสนามวเสนฯ ตสฺมาสฺส สพฺพปฐมํ กตภาโว ปากโฏเยวฯ อาคมฏฺฐกถานํ อิธาติเทโส [ปารา. อฏฺฐ. 1.15] อิมิสฺสาปิ ตตฺถาติ [ที. นิ. อฏฺฐ. 1.8] เอวํ อญฺญมญฺญาติเทโส ปน อาจริยสฺส มนสา สุววตฺถิตวเสน วา สกฺกา ภวิตุํ, อปุพฺพาจริมปรินิฏฺฐาปเนน วาฯ กถํ? อาจริเยน หิ วิสุทฺธิมคฺคํ สพฺพโส นิฏฺฐาเปตฺวา สมนฺตปาสาทิกาทิํ เอเกกมฏฺฐกถํ กโรนฺเตเนว ยตฺถ ยตฺถ อตฺถวณฺณนา วิตฺถารโต อญฺญฏฺฐกถาสุ ปกาเสตพฺพา โหติ, ตตฺถ ตตฺถ ‘‘อิมสฺมิํ นาม ฐาเน กเถสฺสามี’’ติ มนสา สุววตฺถิตํ ววตฺถเปตฺวา ตญฺจ อติทิสิตฺวา ยถาววตฺถิตฐานปฺปตฺตกาเล ตํ วิตฺถารโต กเถนฺเตน ตา กตา วา ภเวยฺยุํฯ เอเกกิสฺสาย วา นิฏฺฐานาสนฺนปฺปตฺตกาเล ตํ ฐเปตฺวา อญฺญญฺจ อญฺญญฺจ ตถา กตฺวา สพฺพาปิ อปุพฺพาจริมํ ปรินิฏฺฐาปิตา ภเวยฺยุนฺติ เอวํ ทฺวินฺนํ ปการานมญฺญตรวเสน อาจริยสฺสาฏฺฐกถาสุ อญฺญมญฺญาติเทโส โหตีติ เวทิตพฺพนฺติฯ

อาคมฏฺฐกถากรณํ

สุมงฺคลวิลาสินิํ นาม ทีฆนิกายฏฺฐกถํ ปน อาจริโย สุมงฺคลปริเวณวาสินา ทาฐานาคตฺเถเรน อายาจิโต อกาสิฯ วุตฺตํ เหตเมติสฺสา นิคมเน –