เมนู

อายาจนการณํ

กสฺมา ปน เต ตํ อายาจิํสูติ? วุจฺจเต, มหาวิหารวาสิโน หิ อาทิโตเยว ปฏฺฐาย ปิฏกตฺตยํ ยถา ตีสุ สงฺคีตีสุ ปาฬิภาสาย สงฺคีตํ, ยถา จ วฏฺฏคามณิราชกาเล (455-467-พุ-ว) โปตฺถเกสุ อาโรปิตํ, ตถา โปราณํ ปาฬิปิฏกเมว อุคฺคณฺหนฺติ เจว วาเจนฺติ จ, น สกฺกตาโรปิตปิฏกํฯ อฏฺฐกถาโย จ ติวสฺสสตมตฺตโต ปุเร กตาฯ ตถา หิ อฏฺฐกถาสุ วสภราชกาลโต (609-653-พุ-0) ปจฺฉา สีหฬิกตฺเถรานญฺเจว อญฺเญสญฺจ วตฺถุ น ทิสฺสติ ฐเปตฺวา มหาเสนราชวตฺถุํ [ปารา. อฏฺฐ. 2.236-237], ยาว อาจริยพุทฺธโฆสกาลาปิ จ ตา เอว โปราณฏฺฐกถาโย อตฺถิ น อภินวีกตาฯ เตน เตสํ ปิฏเกสุ เยภุยฺเยน ชนา ปริจยํ กาตุํ อสญฺชาตาภิลาสา โหนฺติ อสญฺชาตุสฺสาหาฯ ทีปนฺตเรสุ จ อตฺตโน ปิฏกํ ปตฺถราเปตุํ น สกฺโกนฺติ อฏฺฐกถานํ ทีปภาสาย อภิสงฺขตตฺตาฯ อภยคิริวาสิโน ปน วฏฺฏคามณิราชกาลโต ปฏฺฐาย สกฺกตภาสาโรปิตํ ธมฺมรุจินิกายาทิปิฏกมฺปิ มหายานปิฏกมฺปิ นวํ นวํ ปริยาปุณนฺติ เจว วาเจนฺติ จ, เตน เตสํ ปิฏเกสุ เยภุยฺเยน ชนา ปริจยํ กาตุํ สญฺชาตาภิลาสา โหนฺติ สญฺชาตุสฺสาหา, นวํ นวเมว หิ สตฺตา ปิยายนฺติฯ ตโตเยว เต ทีปนฺตเรสุปิ อตฺตโน วาทํ ปตฺถราเปตุํ สกฺโกนฺติฯ ตสฺมา เต มหาวิหารวาสิโน เถรา อตฺตโน สีหฬฏฺฐกถาโย ปาฬิภาสาย อภิสงฺขริตุกามา ตถา กาตุํ สมตฺถํ อาจริยพุทฺธโฆสตฺเถรสฺส ญาณปฺปภาววิเสสํ ยถาวุตฺตคุณสมฺปนฺนภาวญฺจ ญตฺวา อายาจิํสูติ เวทิตพฺพํฯ

วิสุทฺธิมคฺคสฺส กรณํ

เตสุ ตาว วิสุทฺธิมคฺคํ อาจริยพุทฺธโฆโส สงฺฆปาลตฺเถเรน อชฺเฌสิโต มหาวิหารสฺส ทกฺขิณภาเค ปธานฆเร มหานิคมสฺสามิโน ปาสาเท [ปริ. อฏฺฐ. นิคมนกถา] วสนฺโต อกาสิฯ เอตฺตาวตา จ ‘‘โส ปเนส วิสุทฺธิมคฺโค เกน กโต, กทา กโต, กตฺถ กโต, กสฺมา กโต’’ติ อิเมสํ ปญฺหานมตฺโถ วิตฺถาเรน วิภาวิโต โหติฯ

อิทานิ กิมตฺถํ กโตติอาทีนํ ปญฺหานมตฺถํ ปกาสยิสฺสามฯ ตตฺถ กิมตฺถํ กโตติ เอตสฺส ปน ปญฺหสฺส อตฺโถ อาจริเยเนว ปกาสิโตฯ กถํ?

‘‘สุทุลฺลภํ ลภิตฺวาน, ปพฺพชฺชํ ชินสาสเน;

สีลาทิสงฺคหํ เขมํ, อุชุํ มคฺคํ วิสุทฺธิยาฯ

ยถาภูตํ อชานนฺตา, สุทฺธิกามาปิ เย อิธ;

วิสุทฺธิํ นาธิคจฺฉนฺติ, วายมนฺตาปิ โยคิโนฯ

เตสํ ปาโมชฺชกรณํ, สุวิสุทฺธวินิจฺฉยํ;

มหาวิหารวาสีนํ, เทสนานยนิสฺสิตํฯ

วิสุทฺธิมคฺคํ ภาสิสฺสํ, ตํ เม สกฺกจฺจ ภาสโต;

วิสุทฺธิกามา สพฺเพปิ, นิสามยถ สาธโว’’ติ [วิสุทฺธิ. 1.2]

ตสฺมา เอส วิสุทฺธิมคฺโค วิสุทฺธิสงฺขาตนิพฺพานกามานํ สาธุชนานํ สีลสมาธิปญฺญาสงฺขาตสฺส วิสุทฺธิมคฺคสฺส ยาถาวโต ชานนตฺถาย กโตติ ปธานปฺปโยชนวเสน เวทิตพฺโพฯ อปฺปธานปฺปโยชนวเสน ปน จตูสุ อาคมฏฺฐกถาสุ คนฺถสลฺลหุกภาวตฺถายปิ กโตติ เวทิตพฺโพฯ ตถา หิ วุตฺตํ อาคมฏฺฐกถาสุ

‘‘มชฺเฌ วิสุทฺธิมคฺโค, เอส จตุนฺนมฺปิ อาคมานญฺหิ;

ฐตฺวา ปกาสยิสฺสติ, ตตฺถ ยถาภาสิตมตฺถํ;

อิจฺเจว เม กโต’’ติ [ที. นิ. อฏฺฐ. 1.คนฺถารมฺภกถา]

ตนฺนิสฺสโย

กิํ นิสฺสาย กโตติ เอตสฺสปิ ปญฺหสฺส อตฺโถ อาจริเยเนว ปกาสิโตฯ วุตฺตญฺหิ เอตฺถ คนฺถารมฺเภ –

‘‘มหาวิหารวาสีนํ, เทสนานยนิสฺสิต’’นฺติ [วิสุทฺธิ. 1.2]

ตถา นิคมเนปิ –

‘‘เตสํ สีลาทิเภทานํ, อตฺถานํ โย วินิจฺฉโย;

ปญฺจนฺนมฺปิ นิกายานํ, วุตฺโต อฏฺฐกถานเยฯ

สมาหริตฺวา ตํ สพฺพํ, เยภุยฺเยน สนิจฺฉโย;

สพฺพสงฺกรโทเสหิ, มุตฺโต ยสฺมา ปกาสิโต’’ติ [ที. นิ. อฏฺฐ. 1.คนฺถารมฺภกถา]