เมนู

ทกฺขิณอินฺทิยรฏฺฐิกภาวยุตฺติ

พหู ปน อาธุนิกา วิจกฺขณา ธมฺมานนฺทาทโย ‘‘อาจริยพุทฺธโฆสตฺเถโร ทกฺขิณอินฺทิยรฏฺฐิโก’’ติ วทนฺติฯ อยํ ปเนตฺถ ยุตฺติ, เยภุยฺเยน หิ อฏฺฐกถาฏีกาการา เถรา ทกฺขิณอินฺทิยรฏฺฐิกาเยวฯ ตถา หิ พุทฺธวํสฏฺฐกถาย จ อภิธมฺมาวตารฏฺฐกถาย จ วินยวินิจฺฉยฏฺฐกถาย จ การโก อาจริยพุทฺธทตฺตตฺเถโร โจฬรฏฺเฐ ตมฺพปณฺณินทิยํ อุรคนคเร ชาโต อาจริยพุทฺธโฆเสน เอกกาลิโก จฯ ปรมตฺถวินิจฺฉย-นามรูปปริจฺเฉท-อภิธมฺมตฺถสงฺคหานํ การโก อาจริยอนุรุทฺธตฺเถโร [เอกจฺเจ ปน วทนฺติ-ปรมตฺถวินิจฺฉยการโก เอโก, นามรูปปริจฺเฉทอภิธมฺมตฺถสงฺคหานํ การโก เอโกติ ทฺเว อนุรุทฺธตฺเถราติ] กญฺจิวรรฏฺเฐ กาเวรินครชาติโกฯ ขุทฺทกนิกายปริยาปนฺนอุทานาทิปาฬิยา สํวณฺณนาภูตาย ปรมตฺถทีปนิยา การโก อาจริยธมฺมปาลตฺเถโรปิ ทกฺขิณอินฺทิยรฏฺเฐ กญฺจิปุรชาติโกฯ ตเถวายมฺปีติ เวทิตพฺโพฯ วุตฺตญฺหิ มโนรถปูรณิยา นาม องฺคุตฺตรฏฺฐกถาย นิคมเน –

‘‘อายาจิโต สุมตินา, เถเรน ภทนฺตโชติปาเลน;

กญฺจิปุราทีสุ มยา, ปุพฺเพ สทฺธิํ วสนฺเตนา’’ติฯ

เอตฺถ จ กญฺจิปุรํ นาม มทรสนครสฺส อีสกํ ปจฺฉิมนิสฺสิเต ทกฺขิณทิสาภาเค ปญฺจจตฺตาลีสมิลปฺปมาเณ ปเทเส อิทานิ กญฺชีวร อิติ โวหริตนครเมวฯ

ตถา ปปญฺจสูทนิยา นาม มชฺฌิมฏฺฐกถาย นิคมเนปิ –

‘‘อายาจิโต สุมตินา, เถเรน พุทฺธมิตฺเตน;

ปุพฺเพ มยูรทูต [มยูรรูป (สี.), มยูรสุตฺต (สฺยา.)] ปฏฺฏนมฺหิ สทฺธิํ วสนฺเตนา’’ติ – วุตฺตํฯ

เอตฺถ จ มยูรทูตปฏฺฏนํ นาม อิทานิ มทรสนครสมีเป มิลโปร อิติ โวหริตฏฺฐานนฺติ โปราณปฺปวตฺติคเวสีหิ วุตฺตํฯ

อิมาหิ ปน นิคมนคาถาหิ ทกฺขิณอินฺทิยรฏฺเฐเยว นิวุตฺถปุพฺพตํ ปกาเสติ, โพธิมณฺฑสมีเป วา, มรมฺมรฏฺเฐ วา นิวุตฺถปุพฺพตาย ปกาสนญฺจ น ทิสฺสติฯ เตน อาจริยพุทฺธโฆโส ทกฺขิณอินฺทิยรฏฺฐิโก น โหตีติ น สกฺกา ปฏิกฺขิปิตุํฯ

สมนฺตปาสาทิกายมฺปิ วินยฏฺฐกถายํ (3, 13) อาจริเยน เอวํ วุตฺตํ –