เมนู

โส อุภินฺนํ สุตฺตํ สุตฺวา วินิจฺฉยํ อทาสิ [ปารา. อฏฺฐ. 2.384]ฯ ตถา โวหารกติสฺสราชกาเล จ (758-780 พุ-ว) โคฐาภยราชกาเล จ (797-810 พุ-ว) เถรวาทิกา โปตฺถการูฬฺเหน ธมฺมวินเยน สํสนฺเทตฺวา อธมฺมวาทํ ปฏิกฺขิปิํสุ [นิกายสงฺคเห 12-ปิฏฺเฐ]

อธมฺมวาทุปฺปตฺติ

อยํ ปน อาทิโต ปฏฺฐาย สาสนมลภูตานํ อธมฺมวาทานํ อุปฺปตฺติฯ อโสกรญฺโญ หิ กาเล อุปฺปพฺพาเชตฺวา นิกฺกฑฺฒิตา อญฺญติตฺถิยา พุทฺธสาสเน อลทฺธปติฏฺฐา โกธาภิภูตา ปาฏลิปุตฺตโต นิกฺขมิตฺวา ราชคหสมีเป นาลนฺทายํ สนฺนิปติตฺวา เอวํ สมฺมนฺตยิํสุ ‘‘มหาชนสฺส พุทฺธสาสเน อนวคาหตฺถาย สกฺยานํ ธมฺมวินโย นาเสตพฺโพ, ตญฺจ โข เตสํ สมยํ อชานนฺเตหิ น สกฺกา กาตุํ, ตสฺมา เยน เกนจิ อุปาเยน ปุนปิ ตตฺถ ปพฺพชิตพฺพเมวา’’ติฯ เต เอวํ สมฺมนฺตยิตฺวา ปุน อาคนฺตฺวา วิสุทฺธตฺเถรวาทีนมนฺตรํ ปวิสิตุํ อสกฺโกนฺตา ตทญฺเญสํ สตฺตรสนฺนํ มหาสงฺฆิกาทินิกายานํ สนฺติกํ อุปสงฺกมิตฺวา อตฺตโน อญฺญติตฺถิยภาวํ อชานาเปตฺวา ปพฺพชิตฺวา ปิฏกตฺตยมุคฺคณฺหิตฺวา ตญฺจ วิปริวตฺเตตฺวา ตโต โกสมฺพิํ คนฺตฺวา ธมฺมวินยนาสนาย อุปายํ มนฺตยิตฺวา 253-พุทฺธวสฺเส ฉสุ ฐาเนสุ วสนฺตา (1) เหมวติโก (2) ราชคิริโก (3) สิทฺธตฺถิโก (4) ปุพฺพเสลิโย (5) อปรเสลิโย (6) วาชิริโย (7) เวตุลฺโล (8) อนฺธโก (9) อญฺญมหาสงฺฆิโกติ นว อภินเว นิกาเย อุปฺปาเทสุํ [นิกายสงฺคเห 9-ปิฏฺเฐ]ฯ เตสํ นามานิ จ ลทฺธิโย จ กถาวตฺถุอฏฺฐกถายํ อาคตาเยวฯ

เตสุ เหมวติกา สทฺธมฺมปติรูปกํ พุทฺธภาสิตภาเวน ทสฺเสตฺวา

(1) วณฺณปิฏกํ นาม คนฺถํ อกํสุฯ

ราชคิริกา (2) องฺคุลิมาลปิฏกํ,

สิทฺธตฺถิกา (3) คูฬฺหเวสฺสนฺตรํ,

ปุพฺพเสลิยา (4) รฏฺฐปาลคชฺชิตํ,

อปรเสลิยา (5) อาฬวกคชฺชิตํ,

วชิรปพฺพตวาสิโน วาชิริยา (6) คูฬฺหวินยํ นาม คนฺถํ อกํสุฯ

เตเยว สพฺเพ มายาชาลตนฺต-สมาชตนฺตาทิเก อเนเก ตนฺตคนฺเถ จ, มรีจิกปฺป-เหรมฺภกปฺปาทิเก อเนเก กปฺปคนฺเถ จ อกํสุฯ

เวตุลฺลวาทิโน ปน (7) เวตุลฺลปิฏกมกํสุฯ

อนฺธกา จ (8) รตนกูฏาทิเก คนฺเถ,

อญฺญมหาสงฺฆิกา จ (9) อกฺขรสาริยาทิสุตฺตนฺเต อกํสุ [นิกายสงฺคเห 9-ปิฏฺเฐ]

เตสุ ปน สทฺธมฺมปติรูปเกสุ เวตุลฺลวาโท, วาชิริยวาโท, รตนกูฏสตฺถนฺติ อิมานิเยว ตีณิ ลงฺกาทีปมุปาคตานิ, อญฺญานิ ปน วณฺณปิฏกาทีนิ ชมฺพุทีเปเยว นิวตฺตนฺตีติ นิกายสงฺคเห วุตฺตํฯ วณฺณปิฏกาทีนมฺปิ ปน ลงฺกาทีปมุปาคตจฺฉายา ทิสฺสเตวฯ ตถา หิ สมนฺตปาสาทิกาย วินยฏฺฐกถายํ (3, 9-ปิฏฺเฐ)

‘‘วณฺณปิฏก องฺคุลิมาลปิฏกรฏฺฐปาลคชฺชิตอาฬวกคชฺชิตคูฬฺหมคฺคคูฬฺหเวสฺสนฺตร คูฬฺหวินย เวทลฺลปิฏกานิ [เอตฺถ ‘‘เวปุลฺล, เวทลฺลํ, เวตุลฺลนฺติ อตฺถโก เอกํ, โพธิสตฺตปิฏกสฺเสว นาม’’นฺติ เวทิตพฺพํฯ ตถา หิ วุตฺตํ อสงฺเคน นาม อาจริเยน อภิธมฺมสมุจฺจเย นาม มหายานิกคนฺเต (79-ปิฏฺเฐ) ‘‘เวปุลฺลํ กตมํ? โพธิสตฺตปิฏกสมฺปยุตฺตํ ภาสิตํฯ ยทุจฺจเต เวปุลฺลํ, ตํ เวทลฺลมปฺยุจฺจเต, เวตุลฺลมปฺยุจฺจเตฯ กิมตฺถํ เวปุลฺลมุจฺจเต? สพฺพสตฺตานํ หิตสุขาธิฏฺฐานโต, อุทารคมฺภีรธมฺมเทสนาโต จฯ กิมตฺถมุจฺจเต เวทลฺลํ? สพฺพาวรณวิทลนโตฯ กิมตฺถมุจฺจเต เวตุลฺลํ? อุปมานธมฺมานํ ตุลนาภาวโต’’ติ] ปน อพุทฺธวจนานิเยวาติ วุตฺต’’นฺติ จฯ

สารตฺถปฺปกาสินิยา สํยุตฺตฏฺฐกถายมฺปิ (2, 186-ปิฏฺเฐ)

‘‘คูฬฺหวินยํ คูฬฺหเวสฺสนฺตรํ คูฬฺหมโหสธํ วณฺณปิฏกํ องฺคุลิมาลปิฏกํ รฏฺฐปาลคชฺชิตํ อาฬวกคชฺชิตํ เวทลฺลปิฏกนฺติ อพุทฺธวจนํ สทฺธมฺมปติรูปกํ นามา’’ติ จ–

เตสํ ปฏิกฺเขโป ทิสฺสติฯ

น หิ ตานิ อสุตฺวา, เตสญฺจ อตฺถํ อชานิตฺวา สีหฬฏฺฐกถาจริเยหิ ตานิ ปฏิกฺขิปิตุํ สกฺกา, นาปิ ตํ ปฏิกฺเขปวจนํ ชมฺพุทีปิกฏฺฐกถาจริยานํ วจนํ ภวิตุํ, มหามหินฺทตฺเถรสฺส สีหฬทีปํ คมนสมเย เตสํเยว อภาวโตฯ ตสฺมา ตานิ จ ตทญฺญานิ จ มหายานิกปิฏกานิ ตํกาลิกานิ เยภุยฺเยน สีหฬทีปมุปาคตานีติ คเหตพฺพานิฯ เตสุ จ วชฺชิปุตฺตกคณปริยาปนฺนสฺส ธมฺมรุจินิกายสฺส ปิฏกานํ ตทุปาคมนํ ปุพฺเพว วุตฺตํฯ ตทญฺเญสํ ปน ตทุปาคมนํ เอวํ เวทิตพฺพํฯ

เวตุลฺลวาทสฺส ปฐมนิคฺคโห

โวหารกติสฺสรญฺโญ กาเล (758-780-พุ-ว) อภยคิริวาสิโน ธมฺมรุจินิกายิกา ปุพฺเพ วุตฺตปฺปกาเรน สาสนวินาสนตฺถาย ภิกฺขุเวสธารีหิ เวตุลฺลวาทิพฺราหฺมเณหิ รจิตํ เวตุลฺลปิฏกํ สมฺปฏิคฺคเหตฺวา ‘‘อิทํ พุทฺธภาสิต’’นฺติ ทสฺเสนฺติฯ ตํ มหาวิหารวาสิโน เถรวาทิกา ธมฺมวินเยน สํสนฺเทตฺวา อธมฺมวาโทติ ปฏิกฺขิปิํสุฯ ตํ สุตฺวา ราชา สพฺพสตฺถปารคุํ กปิลํ นาม อมจฺจํ เปเสตฺวา วินิจฺฉยํ การาเปตฺวา อพุทฺธภาสิตภาวํ ญตฺวา สพฺพํ เวตุลฺลโปตฺถกํ ฌาเปตฺวา ตลฺลทฺธิเก จ ปาปภิกฺขู นิคฺคเหตฺวา พุทฺธสาสนํ โชเตสิ [นิกายสงฺคเห 12-ปิฏฺเฐ]ฯ วุตฺตญฺเหตํ มหาวํเส –

[36-41]

‘‘เวตุลฺลวาทํ มทฺทิตฺวา, กาเรตฺวา ปาปนิคฺคหํ;

กปิเลน อมจฺเจน, สาสนํ โชตยี จ โส’’ติฯ