เมนู

ยทิ หิ อาธุนิกา วา สีหฬิกภิกฺขู, โปราณา วา อาจริยอนุรุทฺธ-ธมฺมปาลตฺเถราทโย สมยนฺตรพาหุสจฺจวเสน อาจริยพุทฺธโฆเสน สมานา วา อุตฺตริตรา วา ภเวยฺยุํ, เต อาจริยพุทฺธโฆสตฺเถรสฺส อฏฺฐกถาหิ อนารทฺธจิตฺตา หุตฺวา ตโต สุนฺทรตรา ปริปุณฺณตรา จ อภินวฏฺฐกถาโย กเรยฺยุํ, น ปน เต ตถา กโรนฺติ, น เกวลํ น กโรนฺติเยว, อถ โข เตสํ เอโกปิ น เอวํ วทติ ‘‘อหํ พุทฺธโฆเสน พาหุสจฺจวเสน สมสโมติ วา อุตฺตริตโร’’ติ วา, อญฺญทตฺถุ เต อาจริยสฺส อฏฺฐกถาโยเยว สํวณฺเณนฺติ จ อุปตฺถมฺเภนฺติ จ, อาจริยฏฺฐาเน จ ฐเปนฺติฯ เตเนตํ ญายติ สพฺพถาปิ อยุตฺตวจนนฺติฯ

มหายานิกนยวิจารณา

[6] ปุน โส ตาวตฺตเกนาปิ อสนฺตุฏฺโฐ อาจริยํ อวมญฺญนฺโต เอวมาห – ‘‘มหายานนิกายสฺส ปธานาจริยภูตานํ อสฺส โฆส-นาคชฺชุนานํ นยํ วา, นามมตฺตมฺปิ วา เตสํ น ชานาติ มญฺเญ พุทฺธโฆโส’’ติฯ ตํ ปน อติวิย อธมฺมิกํ นิรตฺถกญฺจ นิคฺคหวจนมตฺตเมวฯ น หิ นิกายนฺตริกานํ วาทนยานํ อตฺตโน อฏฺฐกถายํ อปฺปกาสเนน โส เต น ชานาตีติ สกฺกา วตฺตุํฯ นนุ อาจริเยน อาคมฏฺฐกถาสุ คนฺถารมฺเภเยว –

‘‘สมยํ อวิโลเมนฺโต, เถรานํ เถรวํสปทีปานํ;

สุนิปุณวินิจฺฉยานํ, มหาวิหาเร นิวาสิน’’นฺติ จ,

อิธาปิ วิสุทฺธิมคฺเค –

‘‘มหาวิหารวาสีนํ, เทสนานยนิสฺสิตํ;

วิสุทฺธิมคฺคํ ภาสิสฺส’’นฺติ [วิสุทฺธิ. 1.2] จ,

‘‘ตสฺสา อตฺถสํวณฺณนํ กโรนฺเตน วิภชฺชวาทิมณฺฑลํ โอตริตฺวา อาจริเย อนพฺภาจิกฺขนฺเตน สกสมยํ อโวกฺกมนฺเตน ปรสมยํ อนายูหนฺเตน สุตฺตํ อปฺปฏิพาหนฺเตน วินยํ อนุโลเมนฺเตน มหาปเทเส โอโลเกนฺเตน ธมฺมํ ทีเปนฺเตน อตฺถํ สงฺคาเหนฺเตน ตเมวตฺถํ ปุนราวตฺเตตฺวา อปเรหิปิ ปริยายนฺตเรหิ นิทฺทิสนฺเตน จ ยสฺมา อตฺถสํวณฺณนา กาตพฺพา โหตี’’ติ [วิสุทฺธิ. 2.581] จ,

‘‘สาสนํ ปนิทํ นานา-เทสนานยมณฺฑิตํ;

ปุพฺพาจริยมคฺโค จ, อพฺโพจฺฉินฺโน ปวตฺตติ;

ยสฺมา ตสฺมา ตทุภยํ, สนฺนิสฺสายตฺถวณฺณนํ;

อารภิสฺสามิ เอตสฺสา’’ติ [วิสุทฺธิ. 2.581] จ,

ปฏิญฺญํ กตฺวา ยถาปฏิญฺญาตปฺปกาเรเนว อฏฺฐกถาโย กตาฯ เอวเมตาสํ กรเณ การณมฺเปตฺถ ปกาเสตพฺพํ, ตสฺมา ทานิ ตมฺปกาสนตฺถํ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปรินิพฺพุติกาลโต ปฏฺฐาย ยาว อาจริยพุทฺธโฆสสฺส กาโล, ตาว สาสนปฺปวตฺติกฺกมมฺปิ วกฺขามฯ

สาสนปฺปวตฺติกฺกโม

ภควโต หิ ปรินิพฺพุติกาลโต ปจฺฉา วสฺสสตพฺภนฺตเร พุทฺธสาสเน โกจิปิ วาทเภโท นาม นตฺถิฯ วสฺสสตกาเล ปน ทุติยสงฺคีติกาเรหิ เถเรหิ นิกฺกฑฺฒิตา วชฺชิปุตฺตกา ภิกฺขู ปกฺขํ ลภิตฺวา ธมฺมญฺจ วินยญฺจ อญฺญถา กตฺวา มหาสงฺคีตินาเมน วิสุํ สงฺคีติมกํสุฯ ตทา สงฺคีติทฺวยารูฬฺหปุราณธมฺมวินยเมว สมฺปฏิจฺฉนฺตานํ เถรานํ คโณ เถรวาโทติ จ ตทญฺเญสํ มหาสงฺฆิโกติ จ โวหรียนฺติฯ

ปุน มหาสงฺฆิกโต (1) โคกุลิโก (2) เอกพฺโยหาริโกติ ทฺเว อาจริยคณา อุปฺปนฺนาฯ ปุน โคกุลิกโต (3) ปญฺญตฺติวาโท (4) พาหุลิโก (พหุสฺสุติโก)ติ ทฺเว อุปฺปนฺนาฯ ปุน พาหุลิกโตปิ (5) เจติยวาทิคโณ อุปฺปนฺโนติ เอเต ปญฺจ มูลภูเตน มหาสงฺฆิเกน สห ฉ ปาฏิเยกฺกา อาจริยคณา อเหสุํฯ

วิสุทฺธตฺเถรวาทโตปิ (1) มหิสาสโก (2) วชฺชิปุตฺตโกติ ทฺเว อาจริยคณา อุปฺปนฺนาฯ ปุน มหิสาสกโต (3) สพฺพตฺถิวาโท (4) ธมฺมคุตฺติโกติ ทฺเว อุปฺปนฺนาฯ ปุน สพฺพตฺถิวาทโตปิ (5) กสฺสปิโย, ตโตปิ (6) สงฺกนฺติโก, ตโตปิ (7) สุตฺตวาทีติ ตโย อุปฺปนฺนาฯ วชฺชิปุตฺตกโตปิ (8) ธมฺโมตฺตริโย (9) ภทฺทยานิโก (10) ฉนฺนาคาริโก (11) สมฺมิติโยติ จตฺตาโร อุปฺปนฺนาติ เต เอกาทส มูลภูเตน วิสุทฺธตฺเถรวาเทน สห ทฺวาทส อาจริยคณา อเหสุํฯ อิติ อิเม จ ทฺวาทส ปุริมา จ ฉาติ อฏฺฐารส อาจริยคณา ทุติยตติยสงฺคีตีนํ อนฺตเร ชาตา อเหสุํฯ

เตสุ มูลภูโต เถรวาทคโณเยว โปราณธมฺมวินยครุโก หุตฺวา อนูนมนธิกํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ โปราณิกํ ธมฺมวินยํ ธาเรสิฯ