ทุวิเธสุปิ อตฺเถสุ, ตสฺมา ปณฺฑิตชาติโก;
ปรมตฺถปญฺญตฺตีสุ, วิภาคมิติ ลกฺขเยติฯ
อิติ ปญฺญตฺติวิภาเค อตฺถปญฺญตฺติกถา นิฏฺฐิตาฯ
อฏฺฐวีสติโม ปริจฺเฉโทฯ
เอกูนติํสติโม ปริจฺเฉโท
29. นามปญฺญตฺติกถา
[1114]
นามโวหารสงฺเกตการโณปนิพนฺธนา;
ยถาวุตฺตตฺถสทฺทานํ, อนฺตรา จินฺตนา คตาฯ
[1115]
นามปญฺญตฺติ นามายํ, อตฺถสทฺทวินิสฺสฏา;
ตํทฺวยาพทฺธสงฺเกตเญยฺยากาโรปลกฺขิตาฯ
[1116]
ยา คยฺหติ นามโฆสโคจรุปฺปนฺนวีถิยา;
ปวตฺตานนฺตรุปฺปนฺน-มโนทฺวาริกวีถิยาฯ
[1117]
มญฺจปีฐาทิสทฺทํ หิ, โสตวิญฺญาณวีถิยา;
สุตฺวา ตเมว จินฺเตตฺวา, มโนทฺวาริกวีถิยาฯ
[1118]
ตโต สงฺเกตนิปฺผนฺนํ, นามํ จินฺตาย คยฺหติ;
นามปญฺญตฺติอตฺถา ตุ, ตโต คยฺหนฺติ สมฺภวาฯ
[1119]
สทฺทนามตฺถปญฺญตฺติปรมตฺถวเสน หิ;
จตุธา ติวิธา วาถ, จินฺตนา ตตฺถ อิจฺฉิตาฯ
[1120]
อิตฺถมฏฺฐกถามคฺคํ, วณฺเณนฺเตน หิ ทสฺสิโต;
นโย อาจริเยเนติ, วิภาโคยํ ปกาสิโตฯ
[1121]
นตฺถญฺญา กาจิ วิญฺญตฺติ, วิการสหิโต ปน;
สทฺโทว นามปญฺญตฺติ, อิจฺเจกจฺเจหิ วณฺณิตํฯ
[1122]
ตเทตํ นามปญฺญตฺติภาเวเนกวิธมฺปิ จ;
เนรุตฺติกยาทิจฺฉกวสา นามํ ทฺวิธา ภเวฯ
[1123]
สญฺญาสุ ธาตุรูปานิ, ปจฺจยญฺจ ตโต ปรํ;
กตฺวา วณฺณาคมาทิญฺจ, สทฺทลกฺขณสาธิตํฯ
[1124]
เนรุตฺติกมุทีเรนฺติ , นามํ ยาทิจฺฉกํ ปทํ;
ยทิจฺฉาย กตมตฺตํ, พฺยญฺชนตฺถวิวชฺชิตํฯ
[1125]
ติวิธมฺปิ ตทนฺวตฺถกาทิมญฺโจปจาริมํ;
นิพฺพจนตฺถสาเปกฺขํ, ตตฺถานฺวตฺถมุทีริตํฯ
[1126]
ยทิจฺฉากตสงฺเกตํ, กาทิมญฺโจปจาริมํ;
อตมฺภูตสฺส ตพฺภาวโวหาโรติ ปวุจฺจติฯ
[1127]
ตถา สามญฺญนามญฺจ, คุณนามญฺจ กิตฺติมํ;
โอปปาติกมิจฺเจวํ, นามํ โหติ จตุพฺพิธํฯ
[1128]
มหาชนสมฺมตญฺจ, อนฺวตฺถญฺเจว ตาทิสํ;
ตีณิ นามานิ จนฺทาทินามํ ตตฺโถปปาติกํฯ
[1129]
ยาทิจฺฉกมาวตฺถิกํ, เนมิตฺตกมถาปรํ;
ลิงฺคิกํ รุฬฺหิกญฺเจติ, นามํ ปญฺจวิธํ ภเวฯ
[1130]
ยาทิจฺฉกํ ยถาวุฑฺฒํ, วจฺฉทมฺมาทิกํ ปน;
อาวตฺถิกํ เนมิตฺตกํ, สีลวาปญฺญวาทิกํฯ
[1131]
ลิงฺคิกํ ทิฏฺฐลิงฺคํ ตุ, ทณฺฑีฉตฺตีติอาทิกํ;
รุฬฺหิกํ เลสมตฺเตน, รุฬฺหํ โคมหิํสาทิกํฯ
[1132]
วิชฺชมานาวิชฺชมาน-ปญฺญตฺโตภยมิสฺสิตา;
วิภตฺตา นามปญฺญตฺติ, ฉพฺพิธา โหติ ตตฺถ หิฯ
[1133]
วิชฺชมานปญฺญตฺตีติ , วิชฺชมานตฺถทีปิตา;
วุจฺจติ ขนฺธายตน-ธาตุปญฺจินฺทฺริยาทิกาฯ
[1134]
อวิชฺชมานปญฺญตฺติ-นามิกา ปรมตฺถโต;
อวิชฺชมานมญฺจาทิ, อตฺถปญฺญตฺติทีปิตาฯ
[1135]
วิชฺชมาเนน อวิชฺช-มานปญฺญตฺตินามิกา;
เตวิชฺโช ฉฬภิญฺโญ จ, สีลวา ปญฺญวาปิ จฯ
[1136]
อวิชฺชมาเนน วิชฺช-มานปญฺญตฺตินามิกา;
อิตฺถิรูปํ อิตฺถิสทฺโท, อิตฺถิจิตฺตนฺติอาทิกาฯ
[1137]
วิชฺชมาเนน ตุ วิชฺช-มานปญฺญตฺตินามิกา;
จกฺขุวิญฺญาณํ จ จกฺขุ-สมฺผสฺโส เจวมาทิกาฯ
[1138]
อวิชฺชมาเนนาวิชฺช-มานปญฺญตฺตินามิกา;
ขตฺติยปุตฺโต พฺราหฺมณ-ปุตฺโต อิจฺเจวมาทิกาฯ
[1139]
อิติ วุตฺตานุสาเรน, นามปญฺญตฺติยา พุโธ;
สรูปํ วิสยญฺเจว, วิภาคญฺจ วิภาวเยฯ
[1140]
อิจฺเจวํ ปรมตฺถา จ, ยถาวุตฺตา จตุพฺพิธา;
ปญฺญตฺติ ทุวิธา เจติ, เญยฺยตฺถา ฉพฺพิธา มตาติฯ
อิติ ปญฺญตฺติวิภาเค นามปญฺญตฺติกถา นิฏฺฐิตาฯ
เอกูนติํสติโม ปริจฺเฉโทฯ
นิฏฺฐิโต จ สพฺพถาปิ ปญฺญตฺติวิภาโคฯ
นิคมนกถา
[1141]
เสฏฺเฐ กญฺจิวเร รฏฺเฐ, กาเวรินคเร วเร;
กุเล สญฺชาตภูเตน, พหุสฺสุเตน ญาณินาฯ
[1142]
อนุรุทฺเธน เถเรน, อนิรุทฺธยสสฺสินา;
ตมฺพรฏฺเฐ วสนฺเตน, นคเร ตญฺชนามเกฯ
[1143]
ตตฺถ สงฺฆวิสิฏฺเฐน, ยาจิเตน อนากุลํ;
มหาวิหารวาสีนํ, วาจนามคฺคนิสฺสิตํฯ
[1144]
ปรมตฺถํ ปกาเสนฺตํ, ปรมตฺถวินิจฺฉยํ;
ปกรณํ กตํ เตน, ปรมตฺถตฺถเวทินาติฯ
อิติ อนุรุทฺธาจริเยน รจิโต
ปรมตฺถวินิจฺฉโย นิฏฺฐิโตฯ
ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ
สจฺจสงฺเขโป