โสปาทิเสสนิพฺพาน-ธาตุ เจว ตถาปรา;

อนุปาทิเสสา เจติ, ทุวิธา ปริยายโตฯ

[1059]

สุญฺญตํ จานิมิตฺตญฺจ, ตถาปณิหิตนฺติ จ;

อตฺตาทิคาหาภาเวน, ติวิธาปิ จ ภาชิตํฯ

[1060]

กฺเลสสํสารสงฺขาร-ปจฺจนีกวิภาคโต;

ภวกฺขยาทิเภเทหิ, พหุธาปิ ปวุจฺจติฯ

[1061]

ตเทวมจฺจุตํ ธมฺมํ, โลกุตฺตรมกาลิกํ;

วานาภาวา วานาตีโต, ‘‘นิพฺพาน’’นฺติ ปกิตฺติตํฯ

อิติ นิพฺพานวิภาเค วุฏฺฐานวิสุทฺธิกถา นิฏฺฐิตาฯ

ฉพฺพีสติโม ปริจฺเฉโทฯ

นิฏฺฐิโต จ สพฺพถาปิ นิพฺพานวิภาโคฯ

สตฺตวีสติโม ปริจฺเฉโท

5. ปญฺญตฺติวิภาโค

27. ปเภทกถา

[1062]

จิตฺตํ เจตสิกํ รูปํ, นิพฺพานมฺปิ จ ภาชิตํ;

ตสฺมา ทานิ ยถาโยคํ, ปญฺญตฺติปิ ปวุจฺจติฯ

[1063]

สา จายํ อตฺถปญฺญตฺติ-นามปญฺญตฺติเภทโต;

ทุวิธา โหติ ปญฺญตฺติ, อตฺถปญฺญตฺติ ตตฺถ จฯ

[1064]

สตฺตสมฺภารสณฺฐาน-สงฺฆาฏปริณามโต;

วิกปฺปุปฏฺฐานาการโวหาราภินิเวสโตฯ

[1065]

ตถา ปวตฺตสงฺเกตสิทฺธา อตฺถา ปกปฺปิตา;

ปญฺญาปียนฺติ นามาติ, ปญฺญตฺตีติ ปกิตฺติตาฯ

[1066]

อตฺถา หิ ปรมตฺถตฺถา, ปญฺญตฺตตฺถาติ จ ทฺวิธา;

ตตฺถ จ ปรมตฺถตฺถา, สจฺจิกฏฺฐา สลกฺขณาฯ

[1067]

ปญฺญตฺตตฺถา สจฺจิกฏฺฐสลกฺขณสภาวโต;

อญฺญถา คหิตา ตํตมุปาทาย ปกปฺปิตาฯ

[1068]

ตสฺมา อุปาทาปญฺญตฺติ, อตฺถปญฺญตฺตินามกา;

ปญฺญเปตพฺพนามาว, ปญฺญตฺตตฺถาว สพฺพถาฯ

[1069]

ปรมตฺถา ยถาวุตฺตา, จิตฺตเจตสิกาทโย;

ปญฺญตฺตา อิตฺถิปุริสมญฺจปีฐปฏาทโยฯ

[1070]

เยน วุจฺจติ ตํ นามํ, ปญฺญเปตีติ วุจฺจติ;

ปญฺญตฺตีติ จ สา นามปญฺญตฺตีติ ตโต มตาฯ

[1071]

สงฺขา สมญฺญา ปญฺญตฺติ, โวหาโรติ จ ภาชิตา;

จตุธา ปญฺญเปตพฺพปญฺญตฺตีติ หิ วณฺณิตาฯ

[1072]

ตโต นามํ นามกมฺมํ, นามเธยฺยํ อถาปรํ;

นิรุตฺติ พฺยญฺชนมภิลาโปติ ปน ภาชิตาฯ

[1073]

นามปญฺญตฺติ นามาติ, ปญฺญตฺติ ทุวิธา กตา;

สพฺเพว ธมฺมา ปญฺญตฺติปถาติ ปน ภาชิตาฯ

[1074]

ปรมตฺถปญฺญตฺตตฺถา, ทุวิธา โหนฺติ ตตฺถ จ;

ปญฺญตฺติปถาว โหนฺติ, ปรมตฺถา สลกฺขณาฯ

[1075]

ปญฺญตฺตตฺถา ปญฺญตฺติ จ, ปญฺญเปตพฺพมตฺตโต;

ปญฺญตฺติปถา จ นามปญฺญตฺติปถภาวโตฯ

[1076]

นามมฺปิ ปญฺญาเปตพฺพเมว กิญฺจาปิ เกนจิ;

นามเมวมฺเปตํ ตตฺถ, ปญฺญตฺติจฺเจว วณฺณิตํฯ

[1077]

ปญฺญเปตพฺพธมฺมา จ, เตสํ ปญฺญาปิตาปิ จ;

อิจฺฉิตพฺพาปิ ปญฺญตฺติปถา ปญฺญตฺตินานตาฯ

[1078]

อิติ วุตฺตานุสาเรน, วุตฺตํ อฏฺฐกถานเย;

นยํ คเหตฺวา เอตฺถาปิ, ปญฺญตฺติ ทุวิธา กตาฯ

[1079]

ตสฺมิมฺปิ ปรมตฺถา จ, สจฺจิกฏฺฐสลกฺขณา;

อตฺถา ปญฺญตฺติมตฺตา จ, อตฺถปญฺญตฺตินามกาฯ

[1080]

เตสํ ปญฺญาปิกา เจว, นามปญฺญตฺตินามิกา;

อิจฺเจวํ วณฺณนามคฺเค, เญยฺยตฺตา ติวิธา กตาฯ

[1081]

ปรมตฺถสจฺจํ นาม, ปรมตฺถาว ตตฺถ จ;

สจฺจิกฏฺฐสภาวตฺตา, อวิสํวาทกา หิ เตฯ

[1082]

สมฺมุติสจฺจํ ปญฺญตฺติทฺวยํ โวหารวุตฺติยา;

โลกสมญฺญาธิปฺปายาวิสํวาทกภาวโตฯ

[1083]

อิติ สจฺจทฺวยมฺเปตํ, อกฺขาสิ ปุริสุตฺตโม;

เตนาปิ นามสํวิญฺญู, โวหเรยฺยุภยมฺปิ วาฯ

อิติ ปญฺญตฺติวิภาเค ปเภทกถา นิฏฺฐิตาฯ

สตฺตวีสติโม ปริจฺเฉโทฯ

อฏฺฐวีสติโม ปริจฺเฉโท

28. อตฺถปญฺญตฺติกถา

[1084]

ตตฺถ จ ปุพฺพาปริย-ปวตฺตกฺขนฺธสมฺมตา;

วิญฺญตฺตินฺทฺริยวิปฺผาร-วิเสโสปนิพนฺธนาฯ

[1085]

เทวยกฺขมนุสฺสาทิ-นานาเภทา สลกฺขิกา;

สตฺตปญฺญตฺติ นามายํ, สฺวายํ สตฺโตติ สมฺมโตฯ

[1086]

วฏฺฏตฺตยมุปาทาย,

ขนฺธายตนวุตฺติยา;

การโก เวทโก วายํ,

สนฺธาวติ ภเว ภเวฯ

[1087]

ตสฺมา สํสารมาปนฺโน, สตฺโต นาม ส ปุคฺคโล;

อหมตฺตาปรา อิตฺถี, ปุริโสติ จ กปฺปิโตฯ

[1088]