ตตฺถ จ ปาทกชฺฌานํ, สมฺมฏฺฐชฺฌานเมว วา;
อชฺฌาสโย จ วุฏฺฐาน-คามินี จ วิปสฺสนาฯ
[932]
มคฺคานํ ฌานเภทาย, ยถาโยคํ นิยามตา;
ยถาสกํ ผลานํ ตุ, มคฺคา โหนฺติ นิยามตาฯ
[933]
มคฺคานนฺตรเมวาถ, ภูมิธมฺเม วิปสฺสโต;
ผลสมาปตฺติยมฺปิ, อปฺเปติ ผลมานสํฯ
[934]
อนุปุพฺพสมาปตฺติํ, สมาปชฺชิสฺส วุฏฺฐิโต;
ฌานธมฺเม วิปสฺสิตฺวา, ตตฺถ ตตฺเถว ปณฺฑิโตฯ
[935]
จตุตฺถารุปฺปมปฺเปตฺวา, เอกทฺวิชวนาปรํ;
นิโรธํ นาม ผุสติ, สมาปตฺติมจิตฺตกํฯ
[936]
อรหา วา อนาคามี, ปญฺจโวการภูมิยํ;
ยถาสกํ ผลุปฺปาโท, วุฏฺฐานนฺติ ตโต มโตฯ
[937]
อปฺปนาปริโยสาเน, สิยา สพฺพตฺถ สมฺภวา;
ภวงฺคปาโต ตํ เฉตฺวา, ชายเต ปจฺจเวกฺขณาฯ
[938]
อิติ วุตฺตานุสาเรน, อปฺปนานยสงฺคหํ;
ยถาโยคํ วิภาเวยฺย, ตตฺถ ตตฺถ วิจกฺขโณฯ
[939]
จิตฺตวิสุทฺธิ นามายํ, จิตฺตสํกฺเลสโสธโน;
อุปจารปฺปนาเภโท, สมโถ ปุพฺพภาคิโยติฯ
อิติ นิพฺพานวิภาเค มูลวิสุทฺธิกถา นิฏฺฐิตาฯ
เตวีสติโม ปริจฺเฉโทฯ
จตุวีสติโม ปริจฺเฉโท
24. ปริคฺคหวิสุทฺธิกถา
[940]
สีลจิตฺตวิสุทฺธีหิ, ยถาวุตฺตาหิ มณฺฑิโต;
ปโยคาสยสมฺปนฺโน, นิพฺพานาภิรโต ตโตฯ
[941]
ขนฺธายตนธาตาทิปฺปเภเทหิ ยถารหํ;
ลกฺขณปจฺจุปฏฺฐาน-ปทฏฺฐานวิภาคโตฯ
[942]
ปริคฺคเหตฺวา สงฺขาเร, นามรูปํ ยถากถํ;
ววตฺถเปนฺโต ตตฺเถวมนุปสฺสติ ปญฺญวาฯ
[943]
นามรูปมิทํ สุทฺธํ, อตฺตภาโวติ วุจฺจติ;
นตฺเถตฺถ โกจิ อตฺตา วา, สตฺโต ชีโว จ ปุคฺคโลฯ
[944]
ยถาปิ องฺคสมฺภารา, โหติ สทฺโท รโถ อิติ;
เอวํ ขนฺเธสุ สนฺเตสุ, โหติ สตฺโตติ สมฺมุติฯ
[945]
ขนฺธายตนธาตูนํ, ยถาโยคมนุกฺกโม;
อพฺโพจฺฉินฺโน ปวตฺตนฺโต, สํสาโรติ ปวุจฺจติฯ
[946]
อิติ นานปฺปกาเรน, เตภูมกปริคฺคโห;
ภูมิธมฺมววตฺถานํ, สุทฺธสงฺขารทสฺสนํฯ
[947]
อตฺตทิฏฺฐิปหาเนน , ทิฏฺฐิสํกฺเลสโสธนํ;
ทิฏฺฐิวิสุทฺธิ นามาติ, ญาณเมตํ ปวุจฺจติฯ
[948]
ปริคฺคหิตสงฺขาโร, นามรูปมปตฺถิยา;
ตโต ปรํ ยถาโยคํ, ปริคฺคณฺหติ ปจฺจเยฯ
[949]
ทุกฺขสมุทโย ตตฺถ, ตณฺหา สํสารนายิกา;
สโมธาเนติ สงฺขาเร, ตตฺถ ตตฺถุปปตฺติยาฯ
[950]
ตณฺหาสมฺภวเมเวตํ, ตสฺมา ทุกฺขํ ปวุจฺจติ;
ตทปฺปวตฺติ นิพฺพานํ, มคฺโค ตํปาปโกติ จฯ
[951]
จตุสจฺจววตฺถาน-มุเขเนวมฺปิ ปจฺจเย;
ปริคฺคณฺหนฺติ เอกจฺเจ, สงฺขารานมถาปเรฯ
[952]
อาโลกากาสวายาปปถวิญฺจุปนิสฺสยํ;
ภวงฺคปริณามญฺจ, ลภิตฺวาว ยถารหํฯ
[953]
ฉ วตฺถูนิ จ นิสฺสาย, ฉ ทฺวารารมฺมณานิ จ;
ปฏิจฺจ มนสิการํ, ปวตฺตนฺติ อรูปิโนฯ
[954]
ยถาสกสมุฏฺฐานํ , วิภาเคหิ จ รูปิโน;
ปวตฺตนฺติ เอกจฺเจติ, ปริคฺคณฺหนฺติ ปจฺจเยฯ
[955]
อวิชฺชาปจฺจยา โหนฺติ, สงฺขารา ตุ ตโต ตถา;
วิญฺญาณํ นามรูปญฺจ, สฬายตนนามกํฯ
[956]
ผสฺโส จ เวทนา ตณฺหา, อุปาทานํ ภโว ตโต;
ชาติ ชรา มรณญฺจ, ปวตฺตติ ยถารหํฯ
[957]
ตโต โสโก ปริเทโว, ทุกฺขญฺเจว ตถาปรํ;
โทมนสฺสมุปายาโส, สมฺโภติ จ ยถารหํฯ
[958]
เอตสฺส เกวลสฺเสวํ, ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมฺภโว;
ปฏิจฺจสมุปฺปาโทว, นตฺถญฺโญ โกจิ การโกฯ
[959]
ตตฺถาวิชฺชาทโย ทฺเวปิ, อทฺธาตีโต อนาคโต;
ชาตาทโยปเร อฏฺฐ, ปจฺจุปฺปนฺโนติ วณฺณิโตฯ
[960]
ปุญฺญาปุญฺญาเนญฺชวสา, สงฺขารา ติวิธา ตถา;
ภเวกเทโส กมฺมญฺจ, กมฺมวฏฺฏนฺติ วุจฺจติฯ
[961]
อวิชฺชาตณฺหุปาทานา, กฺเลสวฏฺฏมถาปเร;
วิปากวฏฺฏํ สตฺตาปิ, อุปปตฺติภโวปิ จฯ
[962]
อวิชฺชาสงฺขารานํ ตุ, คหเณ คหิตาว เต;
ตณฺหุปาทานภวาติ, อตีเต ปญฺจ เหตโวฯ
[963]
ตณฺหุปาทานภวานํ, คหเณ คหิตาว เต;
อวิชฺชา สงฺขารา เจติ, ปจฺจุปฺปนฺเนปิ ปญฺจเกฯ
[964]
วิญฺญาณาทิสรูเปน, ทสฺสิตํ ผลปญฺจกํ;
ตถา ตเทว ชาตาทิ-นาเมนานาคตนฺติ จฯ
[965]
อตีเต เหตโว ปญฺจ, อิทานิ ผลปญฺจกํ;
อิทานิ เหตโว ปญฺจ, อายติํ ผลปญฺจกํฯ
[966]
เหตุผลํ ผลเหตุ, ปุน เหตุผลานิ จ;
ติสนฺธิ จตุสงฺเขปํ, วีสตาการมพฺรวุํฯ
[967]
อตฺถธมฺมปฏิเวธ-เทสนานํ ยถารหํ;
คมฺภีรตฺตา จตุนฺนมฺปิ, จตุคมฺภีรตา มตาฯ
[968]
เอกตฺตนานตฺตนยา, อพฺยาปารนโยปโร;
ตเถวํธมฺมตา เจติ, นยา วุตฺตา จตุพฺพิธาฯ
[969]
ชรามรณโสกาทิ-ปีฬิตานมภิณฺหโส;
อาสวานํ สมุปฺปาทา, อวิชฺชา จ ปวตฺตติฯ
[970]
อวิชฺชาปจฺจยา โหนฺติ, สงฺขาราปิ ยถา ปุเร;
พทฺธาวิจฺเฉทมิจฺเจวํ, ภวจกฺกมนาทิกํฯ
[971]
ตณฺหาวิชฺชานาภิกํ ตํ, ชรามรณเนมิกํ;
เสสาการาทิฆฏิกํ, ติภวารถโยชิตํฯ
[972]
ติอทฺธญฺจ ติวฏฺฏญฺจ, ติสนฺธิฆฏิกํ ตถา;
จตุสงฺเขปคมฺภีรนยมณฺฑิตเทสนํฯ
[973]
วีสตาการวิภาคํ, ทฺวาทสาการสงฺคหํ;
ธมฺมฏฺฐิตีติ ทีเปนฺติ, อิทปฺปจฺจยตํ พุธาฯ
[974]
ปฏิจฺจสมุปฺปาโทยํ, ปจฺจยาการนามโต;
สงฺเขปโต จ วิตฺถารา, วิวิธาการเภทโตฯ
[975]
ชเนติ ปจฺจยุปฺปนฺเน, อวิชฺชาทิปวตฺติยา;
อวิชฺชาทินิโรเธน, นิโรเธติ จ สพฺพถาฯ
[976]
ปจฺจยปฺปจฺจยุปฺปนฺน-วเสเนว ปวตฺตติ;
สํสาโรยนฺติ เอกจฺเจ, ปริคฺคณฺหนฺติ ปจฺจเยฯ
[977]
สมนฺตปฏฺฐานมหาปกรณวิภาคโต;
เอกจฺเจ ปริคฺคณฺหนฺติ, จตุวีสติ ปจฺจเยฯ
[978]
อิติ นานปฺปกาเรน, ปจฺจยานํ ปริคฺคโห;
สปฺปจฺจยนามรูปํ, ววตฺถานนฺติ เวทิตํฯ
[979]
อิทปฺปจฺจยตาญาณํ, ปจฺจยาการทสฺสนํ;
ธมฺมฏฺฐิติ ยถาภูตญาณทสฺสนนามกํฯ
[980]
กาลตฺตยวิภาเคสุ , กงฺขาสํกฺเลสโสธนํ;
กงฺขาวิตรณา นาม, วิสุทฺธีติ ปวุจฺจตีติฯ
อิติ นิพฺพานวิภาเค ปริคฺคหวิสุทฺธิกถา นิฏฺฐิตาฯ
จตุวีสติโม ปริจฺเฉโทฯ
ปญฺจวีสติโม ปริจฺเฉโท
25. วิปสฺสนาวุทฺธิกถา
[981]
สีลจิตฺตทิฏฺฐิกงฺขาวิตรณวิสุทฺธิโย ;
ปตฺวา กลาปโต ตาว, สมฺมเสยฺย ตโต ปรํฯ
[982]
กลาปโต สมฺมสนํ, อุทยพฺพยทสฺสนํ;
ภงฺคญาณํ ภยญาณํ, ตถาทีนวนิพฺพิทาฯ
[983]
มุจฺจิตุกมฺยตาญาณํ, ปฏิสงฺขานุปสฺสนา;
สงฺขารุเปกฺขานุโลมมิจฺจานุกฺกมโต ฐิตาฯ
[984]
วิปสฺสนาติ จกฺขาตา, ทสญาณปรมฺปรา;
ลกฺขณตฺตยมาหจฺจ, สงฺขาเรสุ ปวตฺตติฯ
[985]
ตสฺมา กลาปโต ตาว, สมฺมเสยฺย ติลกฺขณํ;
สมฺมสิตฺวา อตีตาทิขนฺธายตนธาตุโยฯ
[986]
อนิจฺจา เต ขยฏฺเฐน, ขนฺธา ทุกฺขา ภยฏฺฐโต;
อนตฺตา อสารกฏฺเฐน, อิจฺจาภิณฺหํ วิจินฺตยํฯ
[987]
ตสฺเสวํ สมฺมสนฺตสฺส, อุปฏฺฐาติ ติลกฺขณํ;
สงฺขาเรสุ ตโต โยคี, ขณสนฺตติอทฺธโตฯ
[988]
ปจฺจุปฺปนฺนาน ธมฺมานํ, อุทยญฺจ วยํ ตถา;
ปญฺญาสาการเภเทหิ, อนุปสฺสติ ตตฺถ หิฯ
[989]
อวิชฺชาตณฺหากมฺมานํ, อุทยา จ นิโรธโต;
สมุทยา นิโรธา จ, ปญฺจนฺนํ ทสฺสิตา ตถาฯ
[990]