เมนู

23. มูลวิสุทฺธิกถา

[895]

อิตฺถํ จิตฺตํ เจตสิกํ, รูปญฺเจวาติ สงฺขตา;

วุตฺตา อสงฺขตํ ทานิ, นิพฺพานนฺติ ปวุจฺจติฯ

[896]

สีลวิสุทฺธิ อาทิมฺหิ, ตโต จิตฺตวิสุทฺธิ จ;

ทิฏฺฐิวิสุทฺธินามา จ, กงฺขาวิตรณาปิ จฯ

[897]

ตโต ปรํ มคฺคามคฺค-ญาณทสฺสนนามิกา;

ตถา ปฏิปทาญาณ-ทสฺสนา ญาณทสฺสนํฯ

[898]

อิจฺจานุกฺกมโต วุตฺตา, สตฺต โหนฺติ วิสุทฺธิโย;

สตฺตมานุตฺตรา ตตฺถ, ปุพฺพภาคา ฉ โลกิยาฯ

[899]

สํวโร ปาติโมกฺโข จ, ตเถวินฺทฺริยสํวโร;

อาชีวปาริสุทฺธิ จ, สีลํ ปจฺจยนิสฺสิตํฯ

[900]

อิติ สีลวิสุทฺธีติ, สุทฺธเมตํ ปวุจฺจติ;

จตุปาริสุทฺธิสีลํ, ธุตงฺคปริวาริตํฯ

[901]

กสิณานิ ทสาสุภา, ทสานุสฺสติโย ปน;

อปฺปมญฺญา จ สญฺญา จ, ววตฺถารุปฺปกาติ จฯ

[902]

สมถกฺกมฺมฏฺฐานานิ, ตาลีสฏฺฐกถานเย;

ปาฬิยํ ตุ วิภตฺตานิ, อฏฺฐติํสาติ วณฺณิตํฯ

[903]

ปถวาโป จ เตโช จ,

วาโย นีลญฺจ ปีตกํ;

โลหิโตทาตมากาสํ ,

อาโลกกสิณนฺติ จฯ

[904]

กสิณานิ ทเสตานิ, วุตฺตานฏฺฐกถานเย;

อฏฺเฐว ปาฬิยํ หิตฺวา, อนฺเต ตุ กสิณทฺวยํฯ

[905]

อุทฺธุมาตํ วินีลญฺจ, วิปุพฺพกํ วิขายิตํ;

วิจฺฉิทฺทกญฺจ วิกฺขิตฺตํ, หตวิกฺขิตฺตโลหิตํฯ

[906]

ปุฬวกํ อฏฺฐิกญฺเจติ, อสุภา ทส เทสิตา;

รูปกายวิภาคาย, ทสกายวิปตฺติยาฯ

[907]

พุทฺเธ ธมฺเม จ สงฺเฆ จ, สีเล จาเค จ อตฺตนา;

เทวโตปสมายญฺจ, สตฺตานุสฺสติโย กมาฯ

[908]

มรณสฺสติ นาเมกา, ตถา กายคตาสติ;

อานาปานสฺสติจฺเจวํ, ทสานุสฺสติโย มตาฯ

[909]

เมตฺตา กรุณา มุทิตา, อุเปกฺขาติ จตุพฺพิธา;

วุตฺตา พฺรหฺมวิหารา จ, อปฺปมญฺญาติ ตาทินาฯ

[910]

เอกาหาเร ปฏิกฺกูล-สญฺญา นาเมกเมว ตุ;

จตุธาตุววตฺถานํ, จตุธาตุปริคฺคโหฯ

[911]

อากาสานญฺจายตนํ, วิญฺญาณญฺจมถาปรํ;

อากิญฺจญฺญํ ตถา เนว-สญฺญานาสญฺญนามกํฯ

[912]

อิจฺจานุกฺกมโต วุตฺตา, อรูปชฺฌานิกา ปน;

อรูปกมฺมฏฺฐานานิ, จตฺตาโรปิ ปกิตฺติตาฯ

[913]

กสิณาสุภโกฏฺฐาเส, อานาปาเน จ สพฺพถา;

ทิสฺวา สุตฺวา ผุสิตฺวา วา, ปริกมฺมํ ตุ กุพฺพโตฯ

[914]

อุคฺคโห นาม สมฺโภติ, นิมิตฺตํ ตตฺถ ยุญฺชโต;

ปฏิภาโค ตมารพฺภ, ตตฺถ วตฺตติ อปฺปนาฯ

[915]

สาธุ สตฺตา สุขี โหนฺตุ, ทุกฺขา มุจฺจนฺตุ ปาณิโน;

อโห สตฺตา สุขปฺปตฺตา, โหนฺตุ ยทิจฺฉกาติ จฯ

[916]

อุทฺทิสฺส วา อโนทิสฺส, ยุญฺชโต สตฺตโคจเร;

อปฺปมญฺญา ปนปฺเปนฺติ, อนุปุพฺเพน วตฺติกาฯ

[917]

กสิณุคฺฆาฏิมากาเส, ปฐมารุปฺปมานเส;

ตสฺเสว นตฺถิภาเว จ, ตติยารุปฺปเกติ จฯ

[918]

ยุญฺชนฺตสฺส ปเนเตสุ, โคจเรสุ จตูสุปิ;

อปฺเปนฺติ อนุปุพฺเพน, อารุปฺปาปิ จตุพฺพิธาฯ

[919]

อานาปานญฺจ กสิณํ, ปญฺจกชฺฌานิกํ ตหิํ;

ปฐมชฺฌานิกา วุตฺตา, โกฏฺฐาสาสุภภาวนาฯ

[920]

สุขิตชฺฌานิกา ติสฺโส, อปฺปมญฺญา จ เหฏฺฐิมา;

อุเปกฺขารุปฺปกา ปญฺจ, อุเปกฺขาฌานิกาติ จฯ

[921]

เอกา ทเสกา ทส จ, ตโย ปญฺเจติ สพฺพถา;

ปริกมฺมวสา ติํส, ฉ โกฏฺฐาสา ยถากฺกมํฯ

[922]

ปญฺจกาทิสุโขเปกฺขา, ฌานเภทา จตุพฺพิธา;

เอกจฺจตุปญฺจฌาน-วเสน ติวิธา สิยุํฯ

[923]

รูปารูปวสา ทฺเว จ, อปฺปนาโต ปุเนกธา;

อิจฺเจวมปฺปนา กมฺม-ฏฺฐานเภทา สมิสฺสิตาฯ

[924]

ทฺเว จ สญฺญาววตฺถานา, อฏฺฐานุสฺสติโยติ จ;

เสสา ทส ปวุจฺจนฺติ, อุปจารสมาธิกาฯ

[925]

ปริกมฺโมปจารานุโลมโคตฺรภุโต ปรํ;

ปญฺจมํ วา จตุตฺถํ วา, ชวนํ โหติ อปฺปนาฯ

[926]

อปฺปนาชวนํ สพฺพํ, โลกุตฺตรมหคฺคตํ;

ติเหตุกปริตฺตานิ, ปุริมานิ ยถารหํฯ

[927]

อาวชฺชนา จ วสิตา, ตํสมาปชฺชนา ตถา;

อธิฏฺฐานา จ วุฏฺฐานา, ปจฺจเวกฺขณ ปญฺจมาฯ

[928]

วสิตาหิ วสีภูตา, อิติ กตฺวาน ปญฺจหิ;

ภาเวนฺตสฺส ปนปฺเปนฺติ, อุปรูปริ อปฺปนาฯ

[929]

ยุญฺชนฺตสฺส ตุ วุฏฺฐาย, กสิณชฺฌานปญฺจมา;

ปญฺจาภิญฺญา หิ อปฺเปนฺติ, รูปสทฺทาทิโคจเรฯ

[930]

โลกุตฺตรา ปนปฺเปนฺติ, สพฺเพ นิพฺพานโคจเร;

อนิจฺจทุกฺขานตฺตาติ, ภูมิธมฺเม วิปสฺสโตฯ

[931]

ตตฺถ จ ปาทกชฺฌานํ, สมฺมฏฺฐชฺฌานเมว วา;

อชฺฌาสโย จ วุฏฺฐาน-คามินี จ วิปสฺสนาฯ

[932]

มคฺคานํ ฌานเภทาย, ยถาโยคํ นิยามตา;

ยถาสกํ ผลานํ ตุ, มคฺคา โหนฺติ นิยามตาฯ

[933]

มคฺคานนฺตรเมวาถ, ภูมิธมฺเม วิปสฺสโต;

ผลสมาปตฺติยมฺปิ, อปฺเปติ ผลมานสํฯ

[934]

อนุปุพฺพสมาปตฺติํ, สมาปชฺชิสฺส วุฏฺฐิโต;

ฌานธมฺเม วิปสฺสิตฺวา, ตตฺถ ตตฺเถว ปณฺฑิโตฯ

[935]

จตุตฺถารุปฺปมปฺเปตฺวา, เอกทฺวิชวนาปรํ;

นิโรธํ นาม ผุสติ, สมาปตฺติมจิตฺตกํฯ

[936]

อรหา วา อนาคามี, ปญฺจโวการภูมิยํ;

ยถาสกํ ผลุปฺปาโท, วุฏฺฐานนฺติ ตโต มโตฯ

[937]

อปฺปนาปริโยสาเน, สิยา สพฺพตฺถ สมฺภวา;

ภวงฺคปาโต ตํ เฉตฺวา, ชายเต ปจฺจเวกฺขณาฯ

[938]

อิติ วุตฺตานุสาเรน, อปฺปนานยสงฺคหํ;

ยถาโยคํ วิภาเวยฺย, ตตฺถ ตตฺถ วิจกฺขโณฯ

[939]

จิตฺตวิสุทฺธิ นามายํ, จิตฺตสํกฺเลสโสธโน;

อุปจารปฺปนาเภโท, สมโถ ปุพฺพภาคิโยติฯ

อิติ นิพฺพานวิภาเค มูลวิสุทฺธิกถา นิฏฺฐิตาฯ

เตวีสติโม ปริจฺเฉโทฯ

จตุวีสติโม ปริจฺเฉโท

24. ปริคฺคหวิสุทฺธิกถา

[940]

สีลจิตฺตวิสุทฺธีหิ, ยถาวุตฺตาหิ มณฺฑิโต;

ปโยคาสยสมฺปนฺโน, นิพฺพานาภิรโต ตโตฯ

[941]