อิติ รูปวิภาคญฺจ, ชาติเภทญฺจ สมฺภวา;

ชนกาทิปฺปเภทญฺจ, รูปานํ ตตฺถ ทีปเยติฯ

อิติ รูปวิภาเค ปเภทกถา นิฏฺฐิตาฯ

เอกูนวีสติโม ปริจฺเฉโทฯ

วีสติโม ปริจฺเฉโท

20. กลาปกถา

[754]

อิติ วุตฺตปฺปกาเรน, สพฺพํ รูปมฺปิ ปิณฺฑิตํ;

สหวุตฺตินิยาเมน, เอกวีสวิธํ กถํฯ

[755]

กมฺมํ จิตฺโตตุกาหารสมุฏฺฐานา ยถากฺกมํ;

นว ฉ จตุโร ทฺเว จ, กลาปา เอกวีสติฯ

[756]

ชีวิตญฺจาวินิพฺโภค-รูปานิ จ ยถากฺกมํ;

จกฺขาทิเกหิ โยเชตฺวา, ทสกา อฏฺฐ ทีปิตาฯ

[757]

จกฺขุโสตฆานชิวฺหาทสกา จ จตุพฺพิธา;

กายิตฺถิปุมฺภาววตฺถุทสกา จ ตถาปเรฯ

[758]

ชีวิเตนาวินิพฺโภครูปานิ นวกนฺติ จ;

นเวเต กมฺมชา นาม, กลาปา สมุทีริตาฯ

[759]

อวินิพฺโภครูปานิ, สุทฺธฏฺฐกมถาปรํ;

กายวิญฺญตฺตินวกํ, กายวิญฺญตฺติยา สหฯ

[760]

วจีวิญฺญตฺติทสกํ, สทฺเทน สหวุตฺติโต;

ลหุตาเทกาทสกํ, ติณฺณนฺนํ สห สมฺภวาฯ

[761]

กายวิญฺญตฺติลหุตาทีหิ ทฺวาทสกํ ภเว;

วจีวิญฺญตฺติลหุตาทีหิ เตรสกํ ตถาฯ

[762]

อิติ จิตฺตสมุฏฺฐานา, กลาปา ฉ ปกาสิตา;

รูปาการวิการมฺปิ, สงฺคเหตฺวา ยถารหํฯ

[763]

สุทฺธฏฺฐกํ ตุ ปฐมํ, สทฺเทน นวกํ ภเว;

ลหุตาเทกาทสกํ, ลหุตาทีหิ ตีหิปิฯ

[764]

สทฺเทน ลหุตาทีหิ, ตถา ทฺวาทสกนฺติ จ;

กลาปา อุตุสมฺภูตา, จตุธาว ปกิตฺติตาฯ

[765]

สุทฺธฏฺฐกญฺจ ปฐมํ, อาหารชมถาปรํ;

ลหุตาเทกาทสกํ, อิติ ทฺเว โอชชา มตาฯ

[766]

กลาปานํ ปริจฺเฉทลกฺขณตฺตา วิจกฺขณา;

น กลาปงฺคมิจฺจาหุ, อากาสํ ลกฺขณานิ จฯ

[767]

ตตฺถ เจกูนนวุติ, เตสฏฺฐิ จ ยถากฺกมํ;

ตาลีเสกูนวีสา จ, กลาปงฺคานิ ตานิ จฯ

[768]

ลกฺขณากาสรูปานิ, กลาเปสุ ตหิํ ตหิํ;

ปญฺจ ปญฺเจติ รูปานิ, ติสตํ โสฬสาธิกํฯ

[769]

อคหีตคฺคหเณน, อฏฺฐวีสวิธานิปิ;

รูปโกฏฺฐาสนาเมน, ปญฺจวีสติ ภาวเยฯ

[770]

ภูตตฺตยํ ตุ โผฏฺฐพฺพํ, กตฺวาปจยสนฺตติํ;

ชาติเมกญฺจ กตฺวา วา, วินาถ หทยํ ตหิํฯ

[771]

ธมฺมสงฺคณิยํ เหตํ, รูปกณฺเฑ สรูปโต;

วตฺถุรูปํ น นิทฺทิฏฺฐํ, ปฏฺฐาเน เทสิตํ ตุ ตํฯ

[772]

ทฺเว สทฺทนวกา เจว,

ตโย สุทฺธฏฺฐกาปิ จ;

ทฺเว ทฺเว จิตฺโตตุสมฺภูตา,

เอโก อาหารโชติ จฯ

[773]

เตสมุฏฺฐานิกา ปญฺจ, กมฺมชานิ นเวติ จ;

รูปรูปวเสเนเต, กลาปา จุทฺทเสริตาฯ

[774]

ทสเกสฺเวว สงฺคยฺห, ชีวิตนวกํ ตหิํ;

ภาวทฺทสกเมกํ วา, กตฺวา วตฺถุํ วินา ตถาฯ

[775]

สทฺทา จิตฺโตตุชา ทฺเวว, เตสมุฏฺฐานิกา ตโย;

สุทฺธฏฺฐกา จ สตฺเตว, กมฺมชา ทสกานิ จฯ

[776]

ฉนฺนวูติวิธํ ตตฺถ, รูปํ ภาสนฺติ ปณฺฑิตา;

อคหีตคฺคหเณน, อฏฺฐารสวิธํ ภเวฯ

[777]

เตสเมว กลาปานํ, สตฺตกจฺฉกฺกปญฺจกา;

จตุกฺกา จ ติกทฺวิกา, เอกกา จ ยถารหํฯ

[778]

ทฺเว สตฺต นว ฉ ตโย, ตโยปิ จ ยถากฺกมํ;

จตฺตาโรติ จตุตฺติํส, สหวุตฺติกราสโยฯ

[779]

จกฺขุโสตฆานชิวฺหา-กายวตฺถุวสา สิยุํ;

อิตฺถิปุมฺภาวทสกสหิตา สตฺตกา ทฺวิธาฯ

[780]

จกฺขุโสตฆานหีนา, ปจฺเจกํ ทฺเว สภาวกา;

อภาวโต ภาวหีโน, อิตฺถํ ฉกฺกาปิ สตฺตธาฯ

[781]

จกฺขุโสตวิหีนา จ,

จกฺขุฆานวิหีนกา;

โสตฆานวิหีนา จ,

สภาวา ทฺเว ตโย ตโยฯ

[782]

จกฺขาเทเกกโต หีนา,

ติวิธาปิ อภาวโต;

อิจฺเจวํ ปญฺจกา นาม,

นวกา ราสโย สิยุํฯ

[783]

จกฺขาทิตฺตยหีนาว, เอกโต ทฺเว สภาวกา;

จกฺขาทิตฺตยโต ทฺวีหิ, ตโย หีนา อภาวกาฯ

[784]

รูปโลเก จกฺขุโสต-วตฺถุชีวิตนวกา;

จตฺตาโรว กลาปาติ, จตุกฺกา ฉ ยถารหํฯ

[785]

ชิวฺหากายวตฺถุวสา ,

อภาโว ทฺเว สภาวกา;

กายภาววตฺถุวสา,

อิติ โหนฺติ ตโย ติกาฯ

[786]

กายวตฺถุวเสเนโก, ทฺเว จ จิตฺโตตุสมฺภวา;

สทฺทนวกฏฺฐกาติ, ทุกา จ ติวิธา สิยุํฯ

[787]

ชีวิตนวกญฺเจกํ, เตสมุฏฺฐานิกานิ จ;

สุทฺธฏฺฐกานิ ตีณีติ, จตฺตาโร เอกกา สิยุํฯ

[788]

จตุตฺติํส ปนิจฺเจเต, สนฺธิยญฺจ ปวตฺติยํ;

รูปรูปกลาปานํ, ราสโย โหนฺติ สมฺภวาฯ

[789]

สตฺตติ สฏฺฐิมิจฺเจวมาทินา จ ยถารหํ;

กลาปราสิรูปานิ, ตตฺถ ตตฺถ วิภาวเยฯ

[790]

โสฬส ปญฺจทเสติอาทิเภทวสาปิ จ;

อคหีตคฺคหเณน, ตตฺถ ตตฺถ วินิทฺทิเสฯ

[791]

จตุจตฺตาลีสสตํ, กลาปา โหนฺติ ปิณฺฑิตา;

ฉพฺพีส ตตฺถ รูปานิ, สหสฺสญฺจ จตุสฺสตํฯ

[792]

อิจฺจาปายจตุกฺเก จ, กาเม สุคติสตฺตเก;

รูเป จ ปญฺจทสเก, อสญฺญาปายภูมิยํฯ

[793]

จตุโกฏฺฐาสิเกสฺเวว, สตฺตวีสวิเธสุปิ;

ชาติฏฺฐาเนสุ สตฺตานํ, สนฺธิยญฺจ ปวตฺติยํฯ

[794]

อินฺทฺริยพทฺธสนฺตาเน, ตถานินฺทฺริยกมฺหิ จ;

พหิสงฺขารสนฺตาเน, มตกาเย จ สมฺภวาฯ

[795]

ลพฺภมานกลาปา จ, กลาปานญฺจ ราสโย;

ตตฺถ วิตฺถารสงฺเขปา, รูปานํ คณนาปิ จฯ

[796]

เอตฺถ รูปา อวุตฺตา หิ, ยถาวุตฺตานุสารโต;

วิตฺถาเรตฺวาน วิญฺเญยฺยา, สพฺพถาปิ จ วิญฺญุนาติฯ

อิติ รูปวิภาเค กลาปกถา นิฏฺฐิตาฯ

วีสติโม ปริจฺเฉโทฯ

เอกวีสติโม ปริจฺเฉโท

21. อุปฺปตฺติกถา

[797]

อฏฺฐวีสติ รูปานิ, กลาปา เจกวีสติ;

วุตฺตา เจตฺตาวตา เตสํ, อุปฺปาโท ทานิ นิยฺยเตฯ

[798]

อณฺฑชา ชลาพุชา จ, สํเสทโชปปาติกา;

อิจฺจุปฺปตฺติปเภเทน, จตสฺโส โยนิโย มตาฯ

[799]

ภุมฺมวชฺเชสุ เทเวสุ,

เปเต นิชฺฌามตณฺหิเก;

นิรเยสุ จ สมฺโภติ,

โยเนกาโวปปาติกาฯ

[800]

ภุมฺมเทเว มนุสฺเสสุ,

ติรจฺฉานาสุเร ตถา;

เปเตสุ จาวเสเสสุ,

จตสฺโสปิ จ โยนิโยฯ

[801]

ตตฺถณฺฑชา ชลาพุชา, คพฺภเสยฺยสมุคฺคโม;

สํเสทโชปปาติกา, โอปปาติกนามกาฯ

[802]

ตตฺถ สมฺปุณฺณายตโน, คพฺภเสยฺยสมุคฺคโม;

อภาโว ทฺเว สภาวา จ, อิตฺถิปุมฺภาวมิสฺสิตาฯ

[803]

ปริปุณฺณาปริปุณฺโณ, โอปปาติกนามโก;

อภาโว ทฺเว สภาวา จ, จตุราปายภูมิยํฯ

[804]