เตเนว ตํ หิ สจฺจานุโลมญาณํ ปวุจฺจติ;
อิทํ หิ ปน สจฺจานุ-โลมญาณํ มเหสินาฯ
[1316]
‘‘วุฏฺฐานคามินียา หิ, ปริโยสาน’’นฺติ ภาสิตํ;
เญยฺยํ สพฺพปกาเรน, ปริโยสานนฺติ โคตฺรภุฯ
[1317]
อิติเนเกหิ นาเมหิ, กิตฺติตายา มเหสินา;
วุฏฺฐานคามินี สนฺตา, ปริสุทฺธา วิปสฺสนาฯ
[1318]
วุฏฺฐาตุกาโม สํสารทุกฺขปงฺกา มหพฺภยา;
กเรยฺย สตตํ ตตฺถ, โยคํ ปณฺฑิตชาติโกฯ
อิติ อภิธมฺมาวตาเร ปฏิปทาญาณทสฺสนวิสุทฺธินิทฺเทโส นาม
เอกวีสติโม ปริจฺเฉโทฯ
22. พาวีสติโม ปริจฺเฉโท
ญาณทสฺสนวิสุทฺธินิทฺเทโส
[1319]
อิโต ปรํ ตุ ภิกฺขุสฺส, โหติ โคตฺรภุมานสํ;
อาวชฺชนิยฐานตฺตา, มคฺคจิตฺตสฺส ตํ ปนฯ
[1320]
น จปฺปฏิปทาญาณ-ทสฺสนํ วา ตเถว จ;
ญาณทสฺสนสุทฺธิํ วา, ภชเต น กุทาจนํฯ
[1321]
อุภินฺนมนฺตรา เอตํ, อพฺโพหาริกเมว ตํ;
วิปสฺสนาย โสตสฺมิํ, ปติตตฺตา วิปสฺสนาฯ
[1322]
โปถุชฺชนิกโคตฺตํ วา, อภิภุยฺย ปวตฺติโต;
โคตฺตํ วุจฺจติ นิพฺพานํ, ตโต ภวติ โคตฺรภุฯ
[1323]
ญาณํ จตูสุ มคฺเคสุ, ญาณทสฺสนสุทฺธิกํ;
ตตฺถ ตํ ปฐมํ มคฺคํ, สมฺปาเทตุํ ปนิจฺฉตาฯ
[1324]
อญฺญํ กิญฺจิปิ กาตพฺพํ, ภิกฺขุนา เตน นตฺถิ ตํ;
ยญฺหิ เตน จ กาตพฺพํ, สิยา ตํ กตเมว ตุฯ
[1325]
อนุโลมาวสานญฺหิ, สูรํ ติกฺขํ วิปสฺสนํ;
อุปฺปาเทนฺเตน ตํ สพฺพํ, กตเมว จ โยคินาฯ
[1326]
ตสฺสานุโลมญาณสฺส, อนฺเต ตุ อนิมิตฺตกํ;
วิสงฺขารํ นิโรธญฺจ, นิพฺพานํ อมตํ ปทํฯ
[1327]
โคจรํ กุรุมานํ ตํ, นิพฺพานารมฺมเณ ปน;
ปฐมาวชฺชนญฺเจว, ปฐมาโภคตาปิ จฯ
[1328]
มคฺคสฺสานนฺตราทีหิ, ปจฺจเยหิ ปนจฺฉหิ;
ตสฺส ปจฺจยภาวญฺจ, สาธยนฺตํ ตโต ปนฯ
[1329]
วิปสฺสนาย มุทฺธญฺหิ, สิขาปตฺตาย ตาย ตํ;
อุปฺปชฺชติ อนาวตฺตํ-รมฺมณํ ตสฺส โคตฺรภุฯ
[1330]
เอเกนาวชฺชเนเนว, เอกิสฺสาเยว วีถิยา;
นานารมฺมณตา จานุ-โลมโคตฺรภุเจตสํฯ
[1331]
ฐตฺวา อาวชฺชนฏฺฐาเน, ตมนาวชฺชนมฺปิ จ;
มคฺคสฺส ปน ตํ สญฺญํ, ทตฺวา วิย นิรุชฺฌติฯ
[1332]
มคฺโคปิ เตน ตํ ทินฺนํ, อมุญฺจิตฺวาว สญฺหิตํ;
ตํ ญาณมนุพนฺธนฺโต, ชายเต ตทนนฺตรํฯ
[1333]
กทาจิปิ อนิพฺพิทฺธปุพฺพํ มคฺโค ปเนส หิ;
โลภํ โทสญฺจ โมหญฺจ, วิทฺธํสนฺโตว ชายติฯ
[1334]
น เกวลมยํ มคฺโค, โทสนาสนเมว จ;
กโรติ อถ โขปายทฺวารานิปิ ปิเธติ จฯ
[1335]
อนามตคฺคสํสารวฏฺฏทุกฺขมโหทธิํ;
อปารมติโฆรญฺจ, โสเสติ จ อเสสโตฯ
[1336]
มิจฺฉามคฺคํ ปนฏฺฐงฺคํ, ชายมาโน จ อุชฺฌติ;
สพฺพเวรภยาเนตฺถ, นิจฺจํ วูปสเมติ จฯ
[1337]
พุทฺธสฺโสรสปุตฺตตฺตํ, อุปเนติ นยํ ปน;
อานิสํเส อเนเกปิ, ปวตฺตยติ โยคิโนฯ
[1338]
ทายเกนานิสํสานํ, อเนเกสมเนน จ;
อาทิมคฺเคน สํยุตฺตํ, ญาณนฺติ ญาณทสฺสนํฯ
ปฐมมคฺคญาณํฯ
[1339]
ตสฺเสวานนฺตรํ ตสฺส, วิปากา ทฺเวปิ ตีณิ วา;
ผลจิตฺตานิ ชายนฺเต, น ชายนฺเต ตโต ปรํฯ
[1340]
เกจิ เอกญฺจ ทฺเว ตีณิ, จตฺตารีติ วทนฺติ ตุ;
น ปเนตํ คเหตพฺพํ, อชานิตฺวา วทนฺติ เตฯ
[1341]
เอกสฺสาเสวนํ นตฺถิ, ตสฺมา ทฺเว อนุโลมกา;
เตหิ อาเสวนํ ลทฺธา, ตติยํ โหติ โคตฺรภุฯ
[1342]
จตุตฺถํ มคฺคจิตฺตํ ตุ,
ตสฺมา ตีณิ ผลานิ หิ;
อนุโลมา ตโย โหนฺติ,
จตุตฺถํ โหติ โคตฺรภุฯ
[1343]
ปญฺจมํ มคฺคจิตฺตญฺจ, ผลานิ ทฺเว ตโต ปน;
สตฺตจิตฺตปรมาว, เอกาวชฺชนวีถิ หิฯ
[1344]
เอตฺตาวตา ปเนโส หิ, โสตาปนฺโนติ วุจฺจติ;
ผลสฺส ปริโยสาเน, ภวงฺโคตฺตรณํ สิยาฯ
[1345]
ตโต ภวงฺคํ ฉินฺทิตฺวา, มคฺคเปกฺขนเหตุกํ;
อุปฺปชฺชติ มโนทฺวาเร, อาวชฺชนมโน ปนฯ
[1346]
ตสฺมิํ นิรุทฺเธ มคฺคสฺส, ปจฺจเวกฺขณสญฺญิตา;
ชวนานิ หิ ชายนฺเต, สตฺเตว ปฏิปาฏิยาฯ
[1347]
เอเสว จ นโย เญยฺโย, ผลาทีนมฺปิ เปกฺขเน;
ปจฺจเวกฺขณญาณานิ, ภวนฺเตกูนวีสติฯ
[1348]
มคฺโค ผลํ ปหีนา จ, กิเลสา อวสิฏฺฐกา;
นิพฺพานญฺเจติ ปญฺเจเต, ปจฺจเวกฺขณภูมิโยฯ
[1349]
เอวํ โส ปจฺจเวกฺขิตฺวา, โสตาปนฺโนปปตฺติยา;
โยคมารภเต ธีโร, ทุติยาย จ ภูมิยาฯ
[1350]
ขนฺธปญฺจกสงฺขาตํ, ตํ สงฺขารคตํ ปุน;
อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตาติ, ญาเณน ปริมชฺชติฯ
[1351]
ตโต วิปสฺสนาวีถิ-โมคาหติ จ ตาวเท;
ตสฺเสวํ ปฏิปนฺนสฺส, เหฏฺฐา วุตฺตนเยน ตุฯ
[1352]
ตโต สงฺขารุเปกฺขาย, อวสาเน ตเถว จ;
เอกาวชฺชนวารสฺมิํ, โคตฺรภุสฺส อนนฺตรํฯ
[1353]
พฺยาปาทกามราคานํ, ตนุภาวํ ตุ สาธยํ;
สกทาคามิมคฺโคยํ, ชายเต ทุติโย ปนฯ
ทุติยมคฺคญาณํฯ
[1354]
อิมสฺสาปิ จ ญาณสฺส, เหฏฺฐา วุตฺตนเยนิธ;
ผลจิตฺตานิ เญยฺยานิ, วิญฺญุนา ทฺเวปิ ตีณิ วาฯ
[1355]
เอตฺตาวตา ปเนโส หิ, สกทาคามิ นามยํ;
สกิเทว อิมํ โลกํ, อาคนฺตฺวานฺตกโร ภเวฯ
[1356]
เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว, ปญฺจธา ปจฺจเวกฺขณํ;
เอวํ โส ปจฺจเวกฺขิตฺวา, สกทาคามิปตฺติยาฯ
[1357]
โยคมารภเต ธีโร, ตติยาย จ ภูมิยา;
พฺยาปาทกามราคานํ, ปหานาย จ ปณฺฑิโตฯ
[1358]
ขนฺธปญฺจกสงฺขาตํ, ตํ สงฺขารคตํ ปน;
อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตาติ, ญาเณน ปริมชฺชติฯ
[1359]
ตโต วิปสฺสนาวีถิ-โมคาหติ จ ตาวเท;
ตสฺเสวํ ปฏิปนฺนสฺส, เหฏฺฐา วุตฺตนเยน ตุฯ
[1360]
ตโต สงฺขารุเปกฺขาย, อวสาเน ตเถว จ;
เอกาวชฺชนวีถิมฺหิ, โคตฺรภุสฺส อนนฺตรํฯ
[1361]
พฺยาปาทกามราคานํ, มูลฆาตํ ตุ สาธยํ;
ตสฺสานาคามิมคฺโคยํ, ชายเต ตติโย ปนฯ
ตติยมคฺคญาณํฯ
[1362]
อิมสฺสาปิ จ ญาณสฺส, เหฏฺฐา วุตฺตนเยนิธ;
ปวตฺติ ผลจิตฺตานํ, เวทิตพฺพา วิภาวินาฯ
[1363]
เอตฺตาวตา ปเนโสปิ, โหตินาคามิ นามยํ;
ตตฺเถว ปรินิพฺพายี, อนาวตฺติสภาวโตฯ
[1364]
เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว, ปญฺจธา ปจฺจเวกฺขณํ;
เอวํ โส ปจฺจเวกฺขิตฺวา, อนาคามิริยสาวโกฯ
[1365]
โยคมารภเต ธีโร, จตุตฺถาย จ ภูมิยา;
ปตฺติยารูปราคาทิ-ปหานาย จ ปณฺฑิโตฯ
[1366]
ตเถว สงฺขารคตํ, อนิจฺจาทิวเสน โส;
ปริวตฺตติ ญาเณน, ตเถว ปริมชฺชติฯ
[1367]
ตโต วิปสฺสนาวีถิ-โมคาหติ จ ตาวเท;
ตสฺเสวํ ปฏิปนฺนสฺส, เหฏฺฐา วุตฺตนเยน ตุฯ
[1368]
ตโต สงฺขารุเปกฺขาย, อวสาเน ตเถว จ;
เอกาวชฺชนวารสฺมิํ, โคตฺรภุสฺส อนนฺตรํฯ
[1369]
ตสฺสารหตฺตมคฺโคยํ,
ชายเต ตุ ตโต ปรํ;
รูปราคาทิโทสานํ,
วิทฺธํสาย กโร ปนฯ
จตุตฺถมคฺคญาณํฯ
[1370]
อิมสฺสาปิ จ ญาณสฺส, เหฏฺฐา วุตฺตนเยนิธ;
ปวตฺติ ผลจิตฺตานํ, เวทิตพฺพา วิภาวินาฯ
[1371]
เอตฺตาวตา ปเนโส หิ,
อรหา นาม อฏฺฐโม;
อริโย ปุคฺคโล โหติ,
มหาขีณาสโว อยํฯ
[1372]
อนุปฺปตฺตสทตฺโถ จ,
ขีณสํโยชโน มุนิ;
สเทวกสฺส โลกสฺส,
ทกฺขิเณยฺโย อนุตฺตโรฯ
[1373]
เอตฺตาวตา จตสฺโสปิ, ญาณทสฺสนสุทฺธิโย;
หิตตฺถาย จ ภิกฺขูนํ, สงฺเขเปเนว ทสฺสิตาฯ
[1374]
สทฺเธน สมฺมา ปน ภาวนียา,
อริยาย ปญฺญาย จ ภาวนาย;
วิสุทฺธิกาเมน ตโปธเนน,
ภวกฺขยํ ปตฺถยตา พุเธนฯ
อิติ อภิธมฺมาวตาเร ญาณทสฺสนวิสุทฺธินิทฺเทโส นาม
พาวีสติโม ปริจฺเฉโทฯ
23. เตวีสติโม ปริจฺเฉโท