เมนู

สุปณีตตรา โหนฺติ,

ปจฺฉิมา ปจฺฉิมา อิธ;

อุปมา ตตฺถ วิญฺเญยฺยา,

ปาสาทตลสาฏิกา’’ติฯ

[1041]

สงฺเขเปน มยารุปฺป-สมาปตฺตินโย อยํ;

ทสฺสิโต ทสฺสิโต สุทฺธ-ทสฺสินา ปิยทสฺสินาฯ

[1042]

รูปารูปชฺฌานสมาปตฺติวิธานํ ,

ชานาติมํ สารตรํ โย ปน ภิกฺขุ;

รูปารูปชฺฌานสมาปตฺตีสุ ทกฺโข,

รูปารูปํ ยาติ ภวํ โส อภิภุยฺยฯ

อิติ อภิธมฺมาวตาเร อรูปาวจรสมาธิภาวนานิทฺเทโส นาม

ปนฺนรสโม ปริจฺเฉโทฯ

16. โสฬสโม ปริจฺเฉโท

อภิญฺญานิทฺเทโส

[1043]

อิโต ปรํ กริสฺสามิ, ปญฺญาสุทฺธิกรํ ปรํ;

ปญฺจนฺนมฺปิ อภิญฺญานํ, มุขมตฺตนิทสฺสนํฯ

[1044]

รูปารูปสมาปตฺตี,

นิพฺพตฺเตตฺวา ปนฏฺฐปิ;

โลกิกาปิ อภิญฺญาโย,

ภาเวตพฺพา วิภาวินาฯ

[1045]

จตุตฺถชฺฌานมตฺเตปิ, สุจิณฺณวสินา สตา;

อนุโยคมภิญฺญาสุ, กาตุํ วตฺตติ โยคิโนฯ

[1046]

อภิญฺญา นาม ภิกฺขูนํ, สาภิญฺญานํ อนุตฺตโร;

อลงฺกาโร หิ ตาณนฺติ, สตฺถนฺติ จ ปวุจฺจติฯ

[1047]

นิพฺพตฺติตาสฺวภิญฺญาสุ, โยคาวจรภิกฺขุนา;

สมาธิภาวนา หิสฺส, ตทา นิฏฺฐงฺคตา สิยาฯ

[1048]

ทิพฺพานิ จกฺขุโสตานิ, อิทฺธิจิตฺตวิชานนํ;

ปุพฺเพนิวาสญาณนฺติ, ปญฺจาภิญฺญา อิมา สิยุํฯ

[1049]

กสิณานุโลมตาทีหิ, จตุทฺทสนเยหิ จ;

ทเมตพฺพมภิญฺญาโย, ปตฺตุกาเมน มานสํฯ

[1050]

ทนฺเต สมาหิเต สุทฺเธ, ปริโยทาเต อนงฺคเณ;

นุปกฺเลเส มุทุภูเต, กมฺมนีเย ฐิตาจเลฯ

[1051]

อิติ อฏฺฐงฺคสมฺปนฺเน, จิตฺเต อิทฺธิวิธาย จ;

อภินีหรติ เจ จิตฺตํ, สิชฺฌติทฺธิวิกุพฺพนํฯ

[1052]

อภิญฺญาปาทกชฺฌานํ, สมาปชฺช ตโต ปน;

วุฏฺฐาย หิ สตํ วาปิ, สหสฺสํ วา ยทิจฺฉติฯ

[1053]

‘‘สตํ โหมิ สตํ โหมี’’-จฺเจวํ กตฺวาน มานสํ;

อภิญฺญาปาทกชฺฌานํ, สมาปชฺช ตโต ปนฯ

[1054]

วุฏฺฐาย ปุนธิฏฺฐาติ,

สหาธิฏฺฐานเจตสา;

สตํ โหติ หิ โส โยคี,

สหสฺสาทีสฺวยํ นโยฯ

[1055]

ปาทกชฺฌานจิตฺตํ ตุ, นิมิตฺตารมฺมณํ สิยา;

ปริกมฺมมนาเนตฺถ, สตารมฺมณิกานิ ตุฯ

[1056]

ตทาธิฏฺฐานจิตฺตมฺปิ , สตารมฺมณเมว ตํ;

ปุพฺเพ วุตฺตปฺปนาจิตฺตํ, วิย โคตฺรภุนนฺตรํฯ

[1057]

ตเมกํ ชายเต ตตฺถ, จตุตฺถชฺฌานิกํ มโน;

ปริกมฺมวิเสโสว, เสสํ ปุพฺพสมํ อิธฯ

อิทฺธิวิธญาณํฯ

[1058]

ทิพฺพโสตมิทํ ตตฺถ, ภาเวตพฺพํ กถํ สิยา;

อภิญฺญาปาทกชฺฌานํ, สมาปชฺช ตโต ปุนฯ

[1059]

วุฏฺฐาย ปริกมฺเมน, กามาวจรเจตสา;

สทฺโท อาวชฺชิตพฺโพว, มหนฺโต สุขุโมปิ จฯ

[1060]

ตสฺเสวํ ปน สทฺทสฺส, นิมิตฺตํ มนสิ กุพฺพโต;

ทิพฺพโสตมิทานิสฺส, อุปฺปชฺชิสฺสติ ตํ อิติฯ

[1061]

สทฺเทสฺวญฺญตรํ สทฺทํ, กตฺวา อารมฺมณํ ตโต;

อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุทฺเธ ตุ, มโนทฺวาราวชฺชเน ปุนฯ

[1062]

ชวนานิ หิ ชายนฺเต, ตสฺส จตฺตาริ ปญฺจ วา;

ปุริมาเนตฺถ จิตฺเตสุ, ตีณิ จตฺตาริ วา ปนฯ

[1063]

ปริกมฺโมปจารานุ-โลมโคตฺรภุนามกา;

จตุตฺถํ ปญฺจมํ วาปิ, อปฺปนาจิตฺตมีริตํฯ

[1064]

สหชาตํ ตุ ยํ ญาณํ, อปฺปนามานเสน หิ;

ตํ ญาณํ ทิพฺพโสตนฺติ, วทนฺติ สุตโกวิทาฯ

[1065]

ถามชาตํ กโรนฺเตน, ตํ ญาณํ เตน โยคินา;

‘‘เอตฺถนฺตรคตํ สทฺทํ, สุณามี’’ติ จ เจตสาฯ

[1066]

องฺคุลํ ทฺวงฺคุลํ ภิยฺโย,

วิทตฺถิ รตนํ ตถา;

คาโม เทโส ตโต ยาว,

จกฺกวาฬา ตโต ปรํฯ

[1067]

อิจฺเจวํ ตุ ปริจฺฉิชฺช, วฑฺเฒตพฺพํ ยถากฺกมํ;

เอโส อธิคตาภิญฺโญ, ปาทการมฺมเณน ตุฯ

[1068]

ผุฏฺโฐกาสคเต สทฺเท, สพฺเพ ปน สุณาติ โส;

สุณนฺโต ปาฏิเยกฺกมฺปิ, สลฺลกฺเขตุํ ปโหติ โสฯ

ทิพฺพโสตญาณํฯ

[1069]

กถํ ปนุปฺปาเทตพฺพํ, เจโตปริยมานสํ;

ทิพฺพจกฺขุวเสเนว, อิทํ ญาณํ ปนิชฺฌติฯ

[1070]

อาโลกํ ปน วฑฺเฒตฺวา, ตสฺมา ทิพฺเพน จกฺขุนา;

หทยํ ปน นิสฺสาย, วตฺตมานํ ตุ โลหิตํฯ

[1071]

ทิสฺวา ปรสฺส วิญฺเญยฺยํ,

โหติ จิตฺตํ ตุ ภิกฺขุนา;

โสมนสฺสยุเต จิตฺเต,

โลหิตํ โลหิตํ สิยาฯ

[1072]

โทมนสฺสยุเต จิตฺเต, วตฺตมาเน ตุ กาฬกํ;

อุเปกฺขาสหิเต จิตฺเต, ติลเตลูปมํ สิยาฯ

[1073]

ตสฺมา ปรสฺส สตฺตสฺส, ทิสฺวา หทยโลหิตํ;

เจโตปริยญาณํ ตํ, กาตพฺพํ ถามตํ คตํฯ

[1074]

เอวํ ถามคเต ตสฺมิํ, ยถานุกฺกมโต ปน;

จิตฺตเมว วิชานาติ, วินา โลหิตทสฺสนํฯ

[1075]

กามาวจรจิตฺตญฺจ, รูปารูเปสุ มานสํ;

สพฺพเมว วิชานาติ, สราคาทิปฺปเภทกํฯ

เจโตปริยญาณํฯ

[1076]

ปุพฺเพนิวาสญาเณน, กตฺตพฺพา ตทนุสฺสติ;

ตํ สมฺปาเทตุกาเมน, อาทิกมฺมิกภิกฺขุนา;

ฌานานิ ปน จตฺตาริ, สมาปชฺชานุปุพฺพโตฯ

[1077]

อภิญฺญาปาทกชฺฌานา, วุฏฺฐาย หิ ตโต ปุน;

ภิกฺขุนา วชฺชิตพฺพาว, นิสชฺชา สพฺพปจฺฉิมาฯ

[1078]

ตโต ปภุติ สพฺพมฺปิ, ปฏิโลมกฺกมา ปน;

สพฺพมาวชฺชิตพฺพํ ตํ, ทิวเส รตฺติยํ กตํฯ

[1079]

ปฏิโลมกฺกเมเนว, ทุติเย ตติเยปิ จ;

ทิวเส ปกฺขมาเสสุ, ตถา สํวจฺฉเรสุปิฯ

[1080]

ยาว อสฺมิํ ภเว สนฺธิ, ตาว เตน จ ภิกฺขุนา;

กตมาวชฺชิตพฺพํ ตํ, ปุริมสฺมิํ ภเวปิ จฯ

[1081]

จุติกฺขเณปิ นิพฺพตฺตํ, นามรูปญฺจ สาธุกํ;

เอวมาวชฺชิเต ตสฺมิํ, นามรูเป ยทา ปนฯ

[1082]

ตเทวารมฺมณํ กตฺวา, นามรูปํ จุติกฺขเณ;

มโนทฺวาเร มนกฺกาโร, อุปฺปชฺชติ ตทา ปนฯ

[1083]

อาวชฺชเน นิรุทฺธสฺมิํ, ตเทวารมฺมณํ ปน;

กตฺวา ชวนจิตฺตานิ, โหนฺติ จตฺตาริ ปญฺจ วา;

ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว, เสสํ เญยฺยํ วิภาวินาฯ

[1084]

ปริกมฺมาทินามานิ, ปุริมานิ ภวนฺติ ตุ;

ปจฺฉิมํ อปฺปนาจิตฺตํ, รูปาวจริกํ ภเวฯ

[1085]

เตน จิตฺเตน ยํ ญาณํ, สํยุตฺตํ เตน ยา ปน;

สํยุตฺตา สติ สา ปุพฺเพ-นิวาสานุสฺสตีริตาฯ

ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณํฯ

[1086]

รูปํ ปสฺสิตุกาเมน, ภิกฺขุนา ทิพฺพจกฺขุนา;

กสิณารมฺมณํ ฌานํ, อภิญฺญาปาทกํ ปนฯ

[1087]

อภินีหารกฺขมํ กตฺวา, เตโชกสิณเมว วา;

โอทาตกสิณํ วาปิ, อาโลกกสิณมฺปิ วาฯ

[1088]

อิเมสุ กตปุญฺเญหิ, กสิเณสุ จ ตีสุปิ;

อาโลกกสิณํ เอตฺถ, เสฏฺฐนฺติ ปริทีปิตํฯ

[1089]

ตสฺมา ตมิตรํ วาปิ, อุปฺปาเทตฺวา ยถากฺกมํ;

อุปจารภูมิยํเยว, ฐตฺวา ตํ ปน ปณฺฑิโตฯ

[1090]

วฑฺเฒตฺวาน ฐเปตพฺพํ, น อุปฺปาเทยฺย อปฺปนํ;

อุปฺปาเทติ สเจ โหติ, ปาทกชฺฌานนิสฺสิตํฯ

[1091]

ฌานสฺส วฑฺฒิตสฺสนฺโต-คตํ รูปํ ตุ โยคินา;

ปสฺสิตพฺพํ ภเว รูปํ, ปสฺสโต ปน ตสฺส ตํฯ

[1092]

ปริกมฺมสฺส วาโร หิ, อติกฺกมติ ตาวเท;

อาโลโกปิ ตโต ตสฺส, ขิปฺปมนฺตรธายติฯ

[1093]

ตสฺมิํ อนฺตรหิเต รูป-คตมฺปิ จ น ทิสฺสติ;

เตนาถ ปาทกชฺฌานํ, ปวิสิตฺวา ตโต ปุนฯ

[1094]

วุฏฺฐาย ปน อาโลโก, ผริตพฺโพว ภิกฺขุนา;

เอวํ อนุกฺกเมเนว, อาโลโก ถามวา สิยาฯ

[1095]

‘‘อาโลโก เอตฺถ โหตู’’ติ,

ยตฺตกํ ฐานเมว โส;

ปริจฺฉินฺทติ ตตฺเถว,

อาโลโก ปน ติฏฺฐติฯ

[1096]

ทิวสมฺปิ นิสีทิตฺวา, ปสฺสโต โหติ ทสฺสนํ;

ติณุกฺกาย คโต มคฺคํ, ปุริเสตฺถ นิทสฺสนํฯ

[1097]

อุปฺปาทนกฺกโมปิสฺส, ตตฺรายํ ทิพฺพจกฺขุโน;

วุตฺตปฺปการรูปํ ตํ, กตฺวา อารมฺมณํ ปนฯ

[1098]

มโนทฺวาเร มนกฺกาเร, ชาเต ยานิ ตเทว จ;

รูปํ อารมฺมณํ กตฺวา, ชายนฺติ ชวนานิ หิฯ

[1099]

กามาวจรจิตฺตานิ , ตานิ จตฺตาริ ปญฺจ วา;

เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว, เสสํ เญยฺยํ วิภาวินาฯ

[1100]

อตฺถสาธกจิตฺตํ ตํ, จตุตฺถชฺฌานิกํ มตํ;

ตํจิตฺตสํยุตํ ญาณํ, ทิพฺพจกฺขุนฺติ วุจฺจติฯ

[1101]

อนาคตํสญาณสฺส , ยถากมฺมุปคสฺส จ;

ปริกมฺมํ วิสุํ นตฺถิ, อิชฺฌนฺติ ทิพฺพจกฺขุนาฯ

[1102]

จุตูปปาตญาณมฺปิ, ทิพฺพจกฺขุนฺติ วา ปน;

อตฺถโต เอกเมเวทํ, พฺยญฺชเน ปน นานตาฯ

ทิพฺพจกฺขุญาณํฯ

[1103]

โยธ สุณาติ กโรติ จ จิตฺเต,

คนฺถมิมํ ปรมํ ปน ภิกฺขุ;

โส อภิธมฺมมหณฺณวปารํ,

ยาติ อเนน ตเรน ตริตฺวาฯ

อิติ อภิธมฺมาวตาเร อภิญฺญานิทฺเทโส นาม

โสฬสโม ปริจฺเฉโทฯ

17. สตฺตรสโม ปริจฺเฉโท

อภิญฺญารมฺมณนิทฺเทโส

[1104]

อนาคตํสญาณญฺจ , ยถากมฺมุปคมฺปิ จ;

ปญฺจ อิทฺธิวิธาทีนิ, สตฺตาภิญฺญา อิมา ปนฯ

[1105]

เอตาสํ ปน สตฺตนฺนํ, อภิญฺญานมิโต ปรํ;

ปวกฺขามิ สมาเสน, อารมฺมณวินิจฺฉยํฯ

[1106]

อารมฺมณตฺติกา วุตฺตา, เย จตฺตาโร มเหสินา;

สตฺตนฺนเมตฺถ ญาณานํ, สมฺปวตฺติํ สุณาถ เมฯ

[1107]

ตตฺถ อิทฺธิวิธญาณํ, ปริตฺตาทีสุ สตฺตสุ;

อารมฺมณวิภาเคสุ, ปวตฺตติ กถํ ปนฯ

[1108]

กาเยนาทิสฺสมาเนน, คนฺตุกาโม ยทาภเว;

จิตฺตสนฺนิสฺสิตํ กตฺวา, กายํ จิตฺตวเสน ตํฯ

[1109]