ตถา โยชเน จ สพฺพํ ทสฺสนํ ทสฺสนนฺตรปรนฺติ ทสฺสนานุปรโม สิยาฯ เอวํ อาคมโต ยุตฺติโต จ นานาภิสมยสฺส อสมฺภวโต ปจฺเจกํ มคฺคานํ โอธิโส ปหานํ นตฺถีติ นิฏฺฐเมตฺถ คนฺตพฺพํฯ

โอธิโสกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ชหติกถาวณฺณนา

1. นสุตฺตาหรณกถาวณฺณนา

[280] ยทิปิ ปาฬิยํ ‘‘ตโย มคฺเค ภาเวตี’’ติ วุตฺตํ, มคฺคภาวนา ปน ยาวเทว กิเลสสมุจฺฉินฺทนตฺถาติ ญตฺวา ‘‘กิจฺจสพฺภาวนฺติ ตีหิ ปหาตพฺพสฺส ปหีนต’’นฺติ อาหฯ ตตฺถ ตีหีติ เหฏฺฐิเมหิ ตีหิ อริยมคฺเคหิ ปหาตพฺพสฺส อชฺฌตฺตสํโยชนสฺส ปหีนตํ สมุจฺฉินฺทนนฺติ อตฺโถฯ ตํ ปน กิจฺจนฺติ อโธภาคิยสํโยชเนสุ มคฺคสฺส ปหานาภิสมยกิจฺจํฯ เตเนว มคฺเคนาติ อนาคามิมคฺเคเนวฯ เอตํ น สเมตีติ เอวํ มคฺคุปฺปาทโต ปเคว กามราคพฺยาปาทา ปหียนฺตีติ ลทฺธิกิตฺตนํ อิมินา มคฺคสฺส กิจฺจสพฺภาวกถเนน น สเมติ น ยุชฺชติฯ ตสฺมาติ อิมินา ยถาวุตฺตเมว วิโรธํ ปจฺจามสติฯ ปหีนานนฺติ วิกฺขมฺภิตานํฯ โย หิ ฌานลาภี ฌาเนน ยถาวิกฺขมฺภิเต กิเลเส มคฺเคน สมุจฺฉินฺทติ, โส อิธาธิปฺเปโตฯ เตนาห ‘‘ทสฺสนมคฺเค…เป.… อธิปฺปาโย’’ติฯ

ชหติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. สพฺพมตฺถีติกถาวณฺณนา

1. วาทยุตฺติวณฺณนา

[282] สพฺพํ อตฺถีติ เอตฺถ ยสฺมา ปจฺจุปฺปนฺนํ วิย อตีตานาคตมฺปิ ธรมานสภาวนฺติ ปรวาทิโน ลทฺธิ, ตสฺมา สพฺพนฺติ กาลวิภาคโต อตีตาทิเภทํ สพฺพํฯ โส ปน ‘‘ยมฺปิ นตฺถิ, ตมฺปิ อตฺถี’’ติ กาลวิมุตฺตสฺส วเสน อนุโยโค, ตํ อติปฺปสงฺคทสฺสนวเสน ปรวาทิปฏิญฺญาย โทสาโรปนํฯ นยทสฺสนํ วา อตีตานาคตานํ นตฺถิภาวสฺสฯ อตฺถีติ ปน อยํ อตฺถิภาโว ยสฺมา เทสกาลาการธมฺเมหิ วินา น โหติ, ตสฺมา ตํ ตาว เตหิ สทฺธิํ โยเชตฺวา อนุโยคํ ทสฺเสตุํ ‘‘สพฺพตฺถ สพฺพมตฺถี’’ติอาทินา ปาฬิ ปวตฺตาฯ ตตฺถ ยทิปิ สพฺพตฺถาติ อิทํ สามญฺญวจนํ, ตํ ปน ยสฺมา วิเสสนิวิฏฺฐํ โหติ, ปรโต จ สพฺเพสูติ ธมฺมา วิภาคโต วุจฺจนฺติ, ตสฺมา โอฬาริกสฺส ปากฏสฺส รูปธมฺมสมุทายสฺส วเสน อตฺถํ ทสฺเสตุํ อฏฺฐกถายํ ‘‘สพฺพตฺถาติ สพฺพสฺมิํ สรีเร’’ติ วุตฺตํ, นิทสฺสนมตฺตํ วา เอตํ ทฏฺฐพฺพํฯ ตถา จ กาณาทกาปิเลหิ ปฏิญฺญายมานา อากาสกาลาทิสตฺตปกติปุริสา วิย ปรวาทินา ปฏิญฺญายมานํ สพฺพํ สพฺพพฺยาปีติ อาปนฺนเมว โหตีติฯ ‘‘สพฺพตฺถ สรีเร’’ติ จ ‘‘ติเล เตล’’นฺติ วิย พฺยาปเน ภุมฺมนฺติ สรีรปริยาปนฺเนน สพฺเพน ภวิตพฺพนฺติ วุตฺตํ ‘‘สิรสิ ปาทา…เป.… อตฺโถ’’ติฯ

สพฺพสฺมิํ กาเล สพฺพมตฺถีติ โยชนาฯ เอตสฺมิํ ปกฺเขเยวสฺส อญฺญวาโท ปริทีปิโต สิยา ‘‘ยํ อตฺถิ, อตฺเถว ตํ, ยํ นตฺถิ, นตฺเถว ตํ, อสโต นตฺถิ สมฺภโว, สโต นตฺถิ วินาโส’’ติฯ เอวํ สพฺเพนากาเรน สพฺพํ สพฺเพสุ ธมฺเมสุ สพฺพํ อตฺถีติ อตฺโถติ สมฺพนฺโธฯ อิเมหิ ปน ปกฺเขหิ ‘‘สพฺพํ สพฺพสภาวํ, อเนกสตฺตินิจิตาภาวา อสโต นตฺถิ สมฺภโว’’ติ วาโท ปริทีปิโต สิยาฯ โยครหิตนฺติ เกนจิ ยุตฺตายุตฺตลกฺขณสํโยครหิตํฯ ตํ ปน เอกสภาวนฺติ สํโยครหิตํ นาม อตฺถโต เอกสภาวํ, เอกธมฺโมติ อตฺโถฯ เอเตน เทววาทีนํ พฺรหฺมทสฺสนํ อตฺเถวาติวาโท ปริทีปิโต สิยาฯ อตฺถีติ ปุจฺฉตีติ ยทิ สพฺพมตฺถีติ ตว วาโท, ยถาวุตฺตาย มม ทิฏฺฐิยา สมฺมาทิฏฺฐิภาโว อตฺถีติ เอกนฺเตน ตยา สมฺปฏิจฺฉิตพฺโพ, ตสฺมา ‘‘กิํ โส อตฺถี’’ติ ปุจฺฉตีติ อตฺโถฯ

วาทยุตฺติวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ