เมนู

1. วาทยุตฺติปริหานิกถาวณฺณนา

[239] อิทํ สุตฺตนฺติ อิทํ ลกฺขณมตฺตํ ทฏฺฐพฺพํฯ ‘‘ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, ธมฺมา สมยวิมุตฺตสฺส ภิกฺขุโน ปริหานาย สํวตฺตนฺตี’’ติ (อ. นิ. 5.149-150) อิทมฺปิ หิ สุตฺตํ อนาคามิอาทีนํเยว ปริหานินิสฺสโย, น อรหโตฯ สมยวิมุตฺโตติ อฏฺฐสมาปตฺติลาภิโน เสกฺขสฺเสตํ นามํฯ ยถาห –

‘‘กตโม จ ปุคฺคโล สมยวิมุตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล กาเลน กาลํ สมเยน สมยํ อฏฺฐ วิโมกฺเข กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา เอกจฺเจ อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล สมยวิมุตฺโต’’ติ (ปุ. ป. 1)ฯ

‘‘ปริหานิธมฺโม’’ติ จ ปุถุชฺชโน จ เอกจฺโจ จ เสกฺโข อธิปฺเปโต, น อรหาติฯ ตสฺมาติ ยสฺมา ยถาทสฺสิตานิ สุตฺตานิ อนาคามิอาทีนํ ปริหานิลทฺธิยา นิสฺสโย, น อรหโต, ตสฺมาฯ ตํ นิสฺสาย ตํ อเปกฺขิตฺวา ยสฺมา ‘‘อรหโตปี’’ติ เอตฺถ อรหโตปิ ปริหานิ, โก ปน วาโท อนาคามิอาทีนนฺติ อยมตฺโถ ลพฺภติ, ตสฺมา ปิ-สทฺทสมฺปิณฺฑิตมตฺถํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อรหโตปิ…เป.… โยเชตพฺพ’’นฺติ อาหฯ ยสฺมา วา กามญฺเจตฺถ ทุติยสุตฺตํ เสกฺขวเสน อาคตํ, ปฐมตติยสุตฺตานิ ปน อเสกฺขวเสนปิ อาคตานีติ เตสํ ลทฺธิ, ตสฺมา ‘‘อรหโตปี’’ติ อฏฺฐกถายํ วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘อิทํ สุตฺตํ อรหโต’’ติอาทิฯ

ตติยสฺมินฺติ ‘‘สพฺเพสญฺเญว อรหนฺตานํ ปริหานี’’ติ เอตสฺมิํ ปญฺเหฯ โส หิ ‘‘สพฺเพว อรหนฺโต’’ติอาทินา อาคเตสุ ตติโย ปญฺโหฯ เตสนฺติ มุทินฺทฺริยานํฯ ตติยสฺมิมฺปีติ ปิ-สทฺโท วุตฺตตฺถสมุจฺจโยฯ เตน ปฐมปญฺหํ สมุจฺจิโนติ ‘‘ตตฺถปิ ติกฺขินฺทฺริยา อธิปฺเปตา’’ติฯ

โสเยว น ปริหายตีติ โสตาปนฺโนเยว โสตาปนฺนภาวโต น ปริหายตีติ อตฺโถฯ น เจตฺถ สกทาคามิภาวาปตฺติยา โสตาปนฺนภาวาปคโม ปริหานิ โหติ วิเสสาธิคมภาวโตฯ

ปตฺตวิเสสโต หิ ปริหานีติฯ อิตเรติ สกทาคามิอาทิกาฯ อุปริมคฺคตฺถายาติ อุปริมคฺคตฺตยปฏิลาภตฺถาย ‘‘นิยโต’’ติ วุตฺตมตฺถํ อคฺคเหตฺวาฯ

วาทยุตฺติปริหานิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อริยปุคฺคลสํสนฺทนปริหานิกถาวณฺณนา

[241] ตโตติ อรหตฺตโตฯ ตตฺถาติ ทสฺสนมคฺคผเลฯ วายาเมนาติ วิปสฺสนุสฺสาหเนนฯ ตทนนฺตรนฺติ โสตาปตฺติผลานนฺตรํฯ ปฐมํ ทสฺสนมคฺคผลานนฺตรํ อรหตฺตํ ปาปุณาติ, ตโต ปริหีโน ปุน วายมนฺโต ตทนนฺตรํ น อรหตฺตํ ปาปุณาตีติ กา เอตฺถ ยุตฺตีติ อธิปฺปาโยฯ ปรวาที นาม ยุตฺตมฺปิ วทติ อยุตฺตมฺปีติ กิํ ตสฺส วาเท ยุตฺติคเวสนายาติ ปน ทฏฺฐพฺพํฯ อปริหานสภาโว ภาวนามคฺโค อริยมคฺคตฺตา ทสฺสนาทสฺสนมคฺโค วิยฯ น เจตฺถ อสิทฺธตาสงฺกา โลกุตฺตรมคฺคสฺส ปรสฺสปิ อริยมคฺคภาวสฺส สิทฺธตฺตา, นาปิ โลกิยมคฺเคน อเนกนฺติกตา อริยสทฺเทน วิเสสิตตฺตาฯ ตถา น วิรุทฺธตา ทุติยมคฺคาทีนํ ภาวนามคฺคภาวสฺส โอฬาริกกิเลสปฺปหานาทีนญฺจ ปรสฺสปิ อาคมโต สิทฺธตฺตาฯ

อริยปุคฺคลสํสนฺทนปริหานิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. สุตฺตสาธนปริหานิกถาวณฺณนา

[265] ปุคฺคลปญฺญตฺติอฏฺฐกถายํ ‘‘ปตฺติ, ผุสนา’’ติ จ ปจฺจกฺขโต อธิคโม อธิปฺเปโตติ วุตฺตํ ‘‘ปตฺตพฺพํ วทตีติ อาห ผุสนารห’’นฺติฯ

[267] กตสนฺนิฏฺฐานสฺสาติ อิมสฺมิํ สตฺตาเห มาเส อุตุมฺหิ อนฺโตวสฺเส วา อญฺญํ อาราเธสฺสามีติ กตนิจฺฉยสฺสฯ

สุตฺตสาธนปริหานิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปริหานิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. พฺรหฺมจริยกถา