เมนู

12. อุปาทาปญฺญตฺตานุโยควณฺณนา

[97] นีลคุณโยคโต นีโล, นีโล เอว นีลโก, ตสฺส, อยํ ปนสฺส นีลปญฺญตฺติ นีลรูปุปาทานาติ อาห ‘‘นีลํ…เป.… ปญฺญตฺตี’’ติฯ เอวํ ปน ปาเฐ ฐิเต นีลํ อุปาทาย นีโลติ กถมยํ ปทุทฺธาโรติ อาห ‘‘นีลํ รูปํ…เป.… เอตฺถ โย ปุฏฺโฐ นีลํ อุปาทาย นีโล’’ติฯ เอตฺถาติ เอตสฺมิํ วจเนฯ ตทาทีสูติ ‘‘ปีตํ รูปํ อุปาทายา’’ติอาทิกํ อฏฺฐกถายํ อาทิ-สทฺเทน คหิตเมว ตทตฺถทสฺสนวเสน คณฺหาติฯ

[98] วุตฺตนฺติ ‘‘มคฺคกุสโล’’ติอาทีสุ เฉกฏฺฐํ สนฺธาย วุตฺตํฯ กุสลปญฺญตฺติํ กุสลโวหารํฯ

[112] ปุพฺพปกฺขํ ทสฺเสตฺวา อุตฺตรมาหาติ ปรวาที ปุพฺพปกฺขํ ทสฺเสตฺวา สกวาทิสฺส อุตฺตรมาหฯ

[115] ‘‘รูปํ รูปวา’’ติอาทินยปฺปวตฺตํ ปรวาทิวาทํ ภินฺทิตุํ ‘‘ยถา น นิคโฬ เนคฬิโก’’ติอาทินา สกวาทิวาโท อารทฺโธติ อาห ‘‘ยสฺส รูปํ โส รูปวาติ อุตฺตรปกฺเข วุตฺตํ วจนํ อุทฺธริตฺวา’’ติฯ

[118] วิญฺญาณนิสฺสยภาวูปคมนนฺติ จกฺขุวิญฺญาณสฺส นิสฺสยภาวูปคมนํฯ ตยิทํ วิเสสนํ จกฺขุสฺสาติ อิมินาว สิทฺธนฺติ น กตํ ทฏฺฐพฺพํฯ

อุปาทาปญฺญตฺตานุโยควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

13. ปุริสการานุโยควณฺณนา

[123] กมฺมานนฺติ กุสลากุสลกมฺมานํฯ ตคฺคหเณเนว หิ ตํตํกิจฺจกรณีเย กิริยานมฺปิ สงฺคโห ทฏฺฐพฺโพฯ นิปฺผาทกปฺปโยชกภาเวนาติ การกการาปกภาเวนฯ

[125] กมฺมการกสฺส ปุคฺคลสฺส โย อญฺโญ ปุคฺคโล การโกฯ เตนปีติ การกการเกนปิฯ ตสฺสาติ การกการกสฺสฯ อญฺญนฺติ อญฺญํ กมฺมํฯ เอวนฺติ อิมินา วุตฺตปฺปกาเรนฯ เตหิ เตหิ การเกหิ ปุคฺคลา วิย อญฺญานิ กมฺมานิ กรียนฺตีติ ทสฺเสติฯ

เตนาห ‘‘กมฺมวฏฺฏสฺส อนุปจฺเฉทํ วทนฺตี’’ติฯ เอวํ สนฺเต ปุคฺคลสฺส การโก, กมฺมสฺส การโกติ อยํ วิภาโค อิธ อนามฏฺโฐ โหติ, ตถา จ สติ การกปรมฺปราย วจนํ วิรุชฺเฌยฺยาติ อาห ‘‘ปุคฺคลสฺส…เป.… วิจาเรตพฺพเมต’’นฺติฯ ตสฺส การกนฺติ ปุคฺคลสฺส การกํฯ อิทญฺจาติ น เกวลํ ปุคฺคลการกสฺส กมฺมการกตาปตฺติเยว โทโส, อถ โข อิทํ กมฺมการกตาย การกปรมฺปราปชฺชนมฺปิ วิจาเรตพฺพํ, น ยุชฺชตีติ อตฺโถฯ ปุคฺคลานญฺหิ ปฏิปาฏิยา การกภาโว การกปรมฺปราฯ

[170] เอโก อนฺโตติ ‘‘คาโห’’ติ สสฺสตคาหสงฺขาโต อนฺโตติ อตฺโถฯ

[176] สิยา อญฺโญ, สิยา อนญฺโญ, สิยา น วตฺตพฺโพ ‘‘อญฺโญติ วา อนญฺโญติ วา’’ติ , เอวํ ปวตฺตนิคณฺฐวาทสทิสตฺตา โส เอว เอโก เนว โส โหติ, น อญฺโญติ ลทฺธิมตฺตํฯ เตนาห ‘‘อิทํ ปน นตฺเถวา’’ติฯ ปรสฺส อิจฺฉาวเสเนวาติ ปรวาทิโน ลทฺธิวเสเนวฯ เอกํ อนิจฺฉนฺตสฺสาติ เอกํ ‘‘โส กโรติ, โส ปฏิสํเวเทตี’’ติ คหณํ สสฺสตทิฏฺฐิภเยน ปฏิกฺขิปนฺตสฺส อิตรํ อุจฺเฉทคฺคหณํ อาปนฺนํฯ ตญฺจ ปฏิกฺขิปนฺตสฺส อญฺญํ มิสฺสกํ นิจฺจานิจฺจคฺคหณํ, วิกฺเขปคฺคหณญฺจ อาปนฺนํฯ การกเวทกิจฺฉาย ฐตฺวาติ สฺเวว การโก เวทโก จาติ อิมสฺมิํ อาทาเย ฐตฺวาฯ ตํตํอนิจฺฉายาติ ตสฺส ตสฺส วาทสฺส อสมฺปฏิจฺฉเนนฯ อาปนฺนวเสนปีติ อาปนฺนคาหวเสนปิ อยํ อนุโยโค วุตฺโตติ โยชนาฯ สพฺเพสํ อาปนฺนตฺตาติ เหฏฺฐา วุตฺตนเยน สพฺเพสํ วิกปฺปานํ อนุกฺกเมน อาปนฺนตฺตา นายมนุโยโค กโตติ โยชนาฯ เอเกกสฺเสวาติ เตสุ วิสุํ วิสุํ เอเกกสฺเสว อาปนฺนตฺตาฯ ตนฺติวเสน ปน เต วิกปฺปา เอกชฺฌํ ทสฺเสตฺวาติ อธิปฺปาโยฯ เอกโต โยเชตพฺพํ จตุนฺนมฺปิ ปญฺหานํ เอกโต ปุฏฺฐตฺตาฯ

ปุริสการานุโยควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

กลฺยาณวคฺโค นิฏฺฐิโตฯ

14. อภิญฺญานุโยควณฺณนา

[193] วิกุพฺพตีติ เอตฺถ อิติ-สทฺโท อาทิอตฺโถ, ปการตฺโถ วาฯ เตน ‘‘ทิพฺพาย โสตธาตุยา สทฺทํ สุณาตี’’ติอาทิกํ สงฺคณฺหาติฯ อภิญฺญานุโยโค ทฏฺฐพฺโพติ โยชนาฯ ตทภิญฺญาวโตติ อาสวกฺขยาภิญฺญาวโตฯ อรหโต สาธนนฺติ อรหโต สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน ปุคฺคลตฺตาภาวสาธนํฯ ตพฺภาวสฺสาติ อรหตฺตสฺสฯ อรหตฺตธารานญฺหิ ขนฺธา นาม ปุคฺคลตฺตํ ตสฺสปิ โหตีติฯ

อภิญฺญานุโยควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

15-18. ญาตกานุโยคาทิวณฺณนา

[209] ตติยโกฏิภูตสฺสาติ ตติยโกฏิสภาวสฺส สงฺขตาสงฺขตวินิมุตฺตสภาวสฺสฯ สภาวสฺสาติ จ สภาวธมฺมสฺสฯ ลทฺธิํ นิคูหิตฺวาติ ปุคฺคโล เนว สงฺขโต, นาสงฺขโตติ ลทฺธิํ อวิภาเวตฺวาฯ

ญาตกานุโยคาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

19. ปฏิเวธานุโยคาทิวณฺณนา

[218] ปชานนํ นาม น โหติ นิพฺพิทาทีนํ อปฺปจฺจยตฺตาฯ ปริจฺเฉทนสมตฺถตญฺจ ทสฺเสตีติ สมฺพนฺโธฯ

[228] สหรูปภาโว รูเปน สมงฺคิตา, วินารูปภาโว ตโต วินิสฺสฏตาติ ตทุภยํ รูปสฺส อพฺภนฺตรคมนํ พหินิกฺขมนญฺจ โหติฯ ตสฺมา ตํ ทฺวยํ สหรูปภาววินารูปภาวานํ ลกฺขณวจนนฺติ วุตฺตํฯ

[237] โอฬาริโกติ ถูโลฯ อาหิโต อหํ มาโน เอตฺถาติ อตฺตา, อตฺตภาโวฯ โส เอว ยถาสกํ กมฺมุนา ปฏิลภิตพฺพโต ปฏิลาโภฯ ปททฺวเยนปิ กามาวจรตฺตภาโว กถิโตฯ มโนมโย อตฺตปฏิลาโภ รูปาวจรตฺตภาโวฯ