เมนู

‘‘อาชานาหิ นิคฺคห’’นฺติ ปาโฐ ทิฏฺโฐ ภวิสฺสติ, อญฺญถา ‘‘ปฏิโลมปญฺจกานิ ทสฺสิตานิ, ปฏิกมฺมจตุกฺกาทีนิ สํขิตฺตานี’’ติ น สกฺกา วตฺตุนฺติ อธิปฺปาโยฯ โจทนาย วินา ปรวาทิโน ปฏิชานาปนํ นตฺถีติ วุตฺตํ ‘‘ปฏิชานาปนตฺถนฺติ…เป.… โจทนตฺถ’’นฺติฯ โจทนาปุพฺพกญฺหิ ตสฺส ปฏิชานาปนํฯ เตน ผลโวหาเรน การณํ วุตฺตนฺติ ทสฺเสติฯ อพฺยากตตฺตาติ อพฺยากรณียตฺตา, ภควตา วา น พฺยากตตฺตาฯ ยทิ ฐปนียตฺตา ปฏิกฺขิปิตพฺพนฺติ อิมสฺมิํ ปจฺจนีกนเย ฐปนียตฺตา ปญฺหสฺส สกวาทินา ปฏิกฺขิปิตพฺพํฯ ปเรนปีติ ปรวาทินาปิ ฐปนียตฺตา ลทฺธิเมว นิสฺสาย อนุโลมนเย ปฏิกฺเขโป กโตติ อยเมตฺถ สุทฺธิกสํสนฺทนาย อธิปฺปาโย ยุตฺโต อนุโลเมปิ รูปาทีหิ อญฺญตฺตโจทนายเมว ปรวาทินา ปฏิกฺเขปสฺส กตตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ

สุทฺธิกสํสนฺทนวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. โอปมฺมสํสนฺทนวณฺณนา

[28-36] อุปลทฺธิสามญฺเญน อญฺญตฺตปุจฺฉา จาติ อิมินา ทฺวยมฺปิ อุทฺธรติ อุปลทฺธิสามญฺเญน อญฺญตฺตปุจฺฉา, อุปลทฺธิสามญฺเญน ปุจฺฉา จาติฯ ตตฺถ ปจฺฉิมํ สนฺธายาห ‘‘ทฺวินฺนํ สมานตา’’ติอาทิฯ ตสฺสตฺโถ – ทฺวินฺนํ รูปเวทนานํ วิย รูปปุคฺคลานํ สจฺจิกฏฺเฐน สมานตา เตสํ อญฺญตฺตสฺส การณํ ยุตฺตํ น โหติฯ อถ โข…เป.… อุปลพฺภนียตาติ อิทญฺจ สํสนฺทนํ วิจาเรตพฺพํฯ อยํ เหตฺถ อธิปฺปาโย – ยทิ สจฺจิกฏฺฐสามญฺเญน รูปปุคฺคลานํ อุปลทฺธิสามญฺญํ อิจฺฉิตํ, เตเนว เนสํ อญฺญตฺตมฺปิ อิจฺฉิตพฺพํฯ อถ ปรมตฺถโวหารเภทโต เตสํ อญฺญตฺตํ น อิจฺฉิตํ, ตโต เอว อุปลทฺธิสามญฺญมฺปิ น อิจฺฉิตพฺพนฺติฯ

[37-45] อุปลทฺธีติ ปุคฺคลสฺส อุปลทฺธิ วิชฺชมานตาฯ ‘‘ปฏิกมฺมปญฺจก’’นฺติ วิญฺญายตีติ โยชนาฯ

โอปมฺมสํสนฺทนวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. จตุกฺกนยสํสนฺทนวณฺณนา

[46-52] เอกธมฺมโตปีติ สตฺตปญฺญาสาย สจฺจิกฏฺเฐสุ เอกธมฺมโตปิฯ เอเตน ตโต สพฺพโตปิ ปุคฺคลสฺส อญฺญตฺตานนุชานนํ ทสฺเสติฯ เตนาห อฏฺฐกถายํ ‘‘สกลํ ปรมตฺถสจฺจํ สนฺธายา’’ติฯ รูปาทิเอเกกธมฺมวเสน นานุยุญฺชิตพฺโพ อวยวพฺยติเรเกน สมุทายสฺส อภาวโตฯ ยสฺมา ปน สมุทายาวยวา ภินฺนสภาวา, ตสฺมา ‘‘สมุทายโต…เป.… นิคฺคหารโห สิยา’’ติ ปรวาทิโน อาสงฺกมาหฯ เอตํ วจโนกาสนฺติ ยทิปิ สตฺตปญฺญาสธมฺมสมุทายโต ปุคฺคลสฺส อญฺญตฺตํ น อิจฺฉติ ตพฺพินิมุตฺตสฺส สจฺจิกฏฺฐสฺส อภาวโต, ตเทกเทสโต ปนสฺส อนญฺญตฺตมฺปิ น อิจฺฉเตวฯ น หิ สมุทาโย อวยโว โหตีติฯ ตสฺมา ‘‘ตํ ปฏิกฺขิปโต กิํ นิคฺคหฏฺฐานนฺติ วตฺตุํ มา ลพฺเภถา’’ติ ทสฺเสตุํ ‘‘อยญฺจา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ รูปาทิธมฺมปฺปเภทวิภาคมุเขเนว อนวเสสโต ปุคฺคโลติ คหณาการทสฺสนวเสน ปวตฺโต ปฐมวิกปฺโป, ทุติโย ปน อวิภาคโต ปรมตฺถสจฺจภาวสามญฺเญนาติ อยํ อิเมสํ ทฺวินฺนํ วิกปฺปานํ วิเสโสฯ อิตีติ วุตฺตปฺปการปรามสนนฺติ อาห ‘‘เอว’’นฺติฯ

สภาววินิพฺโภคโตติ สภาเวน วินิพฺภุชฺชิตพฺพโตฯ สภาวภินฺโน หิ ธมฺโม ตทญฺญธมฺมโต วินิพฺโภคํ ลภติฯ เตนาห ‘‘รูปโต อญฺญสภาคตฺตา’’ติฯ รูปวชฺเชติ รูปธมฺมวชฺเช ตีสุปีติ ‘‘รูปสฺมิํ ปุคฺคโล, อญฺญตฺร รูปา, ปุคฺคลสฺมิํ รูป’’นฺติ อิเมสุ เอวํ ปวตฺเตสุ ตีสุปิ อนุโยเคสุฯ สาสนิโก เอวายํ ปุคฺคลวาทีติ กตฺวา อาห ‘‘น หิ โส สกฺกายทิฏฺฐิํ อิจฺฉตี’’ติฯ ‘‘รูปวา’’ติ อิมินา รูเปน สกิญฺจนตาว ญาปียติ, น รูปายตฺตวุตฺติตาติ อาห ‘‘อญฺญตฺร รูปาติ เอตฺถ จ รูปวา ปุคฺคโลติ อยมตฺโถ สงฺคหิโต’’ติฯ

จตุกฺกนยสํสนฺทนวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิฏฺฐิตา จ สํสนฺทนกถาวณฺณนาฯ