เมนู

นิทานกถาวณฺณนา

ปรินิพฺพานเมว …เป.… วุตฺตํฯ อภินฺนสภาวมฺปิ หิ อตฺถํ ตทญฺญธมฺมโต วิเสสาวโพธนตฺถํ อญฺญํ วิย กตฺวา โวหรนฺติ ยถา ‘‘อตฺตโน สภาวํ ธาเรนฺตีติ ธมฺมา’’ติ (ธ. ส. อฏฺฐ. 1)ฯ สาติ อสงฺขตา ธาตุฯ กรณภาเวน วุตฺตา ยถาวุตฺตสฺส อุปสมสฺส สาธกตมภาวํ สนฺธายฯ ธมฺมวาที…เป.… ทุพฺพลตา วุตฺตา ตถารูปาย ปญฺญาย ภาเว ตาทิสานํ ปกฺขภาวาภาวโตฯ ลทฺธิยาติ ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, ปริหายติ อรหา อรหตฺตา’’ติอาทิลทฺธิยาฯ สุตฺตนฺเตหีติ เทวตาสํยุตฺตาทีหิฯ ลิงฺคากปฺปเภทํ ปรโต สยเมว วกฺขติฯ

ภินฺทิตฺวา มูลสงฺคหนฺติ มูลสงฺคีติํ วินาเสตฺวา, เภทํ วา กตฺวา ยถา สา ฐิตา, ตโต อญฺญถา กตฺวาฯ สงฺคหิตโต วา อญฺญตฺราติ มูลสงฺคีติยา สงฺคหิตโต อญฺญตฺรฯ เตนาห ‘‘อสงฺคหิตํ สุตฺต’’นฺติฯ นีตตฺถํ ยถารุตวเสน วิญฺเญยฺยตฺถตฺตาฯ เนยฺยตฺถํ วิปริณามทุกฺขตาทิวเสน นิทฺธาเรตพฺพตฺถตฺตาฯ ตีหิ ฐาเนหีติ ‘‘สูรา สติมนฺโต อิธ พฺรหฺมจริยวาโส’’ติ (อ. นิ. 9.21) เอวํ วุตฺเตหิ ตีหิ การเณหิฯ อญฺญํ สนฺธาย ภณิตนฺติ เอกํ ปพฺพชฺชาสงฺขาตํ พฺรหฺมจริยวาสํ สนฺธาย ภณิตํฯ อญฺญํ อตฺถํ ฐปยิํสูติ สพฺพสฺสปิ พฺรหฺมจริยวาสสฺส วเสน ‘‘นตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโส’’ติอาทิกํ (กถา. 269) อญฺญํ อตฺถํ ฐปยิํสุฯ สุตฺตญฺจ อญฺญํ สนฺธาย ภณิตํ ตโต อญฺญํ สนฺธาย ภณิตํ กตฺวา ฐปยิํสุ, ตสฺส อตฺถญฺจ อญฺญํ ฐปยิํสูติ เอวเมตฺถ โยชนา เวทิตพฺพาฯ สุญฺญตาทีติ อาทิ-สทฺเทน อนิจฺจตาทิํ สงฺคณฺหาติฯ

คมฺภีรํ เอกเทสํ มหาปเทสปริวาราทิํฯ เอกจฺเจ สกลํ อภิธมฺมํ วิสฺสชฺชิํสุ ฉฑฺฑยิํสุ เสยฺยถาปิ สุตฺตนฺติกาฯ เต หิ ตํ น ชินวจนนฺติ วทนฺติฯ กถาวตฺถุสฺส สวิวาทตฺเตติอาทิ เหฏฺฐา นิทานฏฺฐกถาย อาคตนยํ สนฺธาย วุตฺตํฯ เกจิ ปน ปุคฺคลปญฺญตฺติยาปิ สวิวาทตฺตํ มญฺญนฺติฯ ‘‘ตติยสงฺคีติโต ปุพฺเพ ปวตฺตมานานํ วเสนา’’ติ อิทํ กสฺมา วุตฺตํ, นนุ ตติยสงฺคีติโต ปุพฺเพปิ ตํ มาติการูเปน ปวตฺตเตว? นิทฺเทสํ วา สนฺธาย ตถา วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ