[369-391] ‘‘เหตุมฺหิ อนุโลมโต ฐิเต ฌานมคฺคา ปจฺจนียโต น ลพฺภนฺตี’’ติอาทิ ยํ อิธ อฏฺฐกถายํ วุตฺตํ, ตํ เหตุปจฺจยาทิวเสน อุปฺปชฺชมาโน ธมฺโม จตฺตาโร สพฺพฏฺฐานิกา อาหารินฺทฺริยฌานมคฺคา จาติ อิเม อฏฺฐ ปจฺจเย อลภนฺโต นาม นตฺถีติ อิมินา ปฏิจฺจวาเร อนุโลมปจฺจนียวณฺณนายํ วุตฺเตน นเยน เวทิตุํ สกฺกาติ อาห ‘‘ปฏิจฺจวาเร…เป.… นเยนา’’ติฯ เสเสสูติ อเหตุกโมหวชฺชาเหตุเกสุ ปญฺจวิญฺญาณา…เป.… ฌานปจฺจยํ ลภนฺติ, ตสฺมา ‘‘อเหตุกโมโหว ฌานมคฺคปจฺจยํ ลภตี’’ติ น สกฺกา วตฺตุํ, กิญฺจ ปจฺจนียานุโลเม ทฺวินฺนํ ปจฺจยานํ อนุโลเมน อนุโลมวเสน สห โยชนา นตฺถิ เอเกกสฺเสว โยชนาย อาคตตฺตา, ตสฺมา อเหตุกโมโหว มคฺคปจฺจยํ ลภตีติ เอวเมตฺถ โยชนา เวทิตพฺพาฯ

สํสฏฺฐวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. สมฺปยุตฺตวารวณฺณนา

[392-400] สทิสํ สมฺปยุตฺตนฺติ ‘‘ยํ สทิสํ, ตํ สํสฏฺฐ’’นฺติ วุจฺจมานํ สมฺปยุตฺตํ น โหติ ‘‘สํสฏฺฐา โยชิตา หยา’’ติอาทีสุฯ อสํสฏฺฐํ โวกิณฺณนฺติ ยํ น สํสฏฺฐํ อนฺตรนฺตรา อุปฺปชฺชมาเนน โวกิณฺณมฺปิ วิมิสฺสตาย สมฺปยุตฺตนฺติ วุจฺจมานํ, ตํ สํสฏฺฐํ น โหติ ‘‘ยา สา วีมํสา…เป.… โกสชฺชสมฺปยุตฺตา’’ติอาทีสุฯ เอวํ อสมฺปยุตฺตสฺสปิ สํสฏฺฐปริยาโย อสํสฏฺฐสฺส จ สมฺปยุตฺตปริยาโย อตฺถีติ ตทุภยํ อิตเรตรํ นิยเมตีติ ทสฺสนตฺถํ วารทฺวยเทสนาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อุภยํ…เป.… นิยามกํ โหตี’’ติ, สํสฏฺฐสทฺโท หิ โวกิณฺณฏฺโฐ นตฺถิ, สมฺปยุตฺตสทฺโท จ สทิสตฺโถ, ตสฺมา ยถา สํสฏฺฐสทฺโท สมฺปยุตฺตสทฺทาเปกฺโข สทิสตฺถโต วินิวตฺติตฺวา เอกุปฺปาทาทิสภาวเมว อตฺถํ โพเธติ, เอวํ สมฺปยุตฺตสทฺโทปิ สํสฏฺฐสทฺทาเปกฺโข โวกิณฺณฏฺฐโต วินิวตฺติตฺวาติ อญฺญมญฺญาเปกฺขสฺส สทฺททฺวยสฺส อญฺญมญฺญนิยามกตา เวทิตพฺพาฯ

สมฺปยุตฺตวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ