ปฏิจฺจวาราทโย สมฺปยุตฺตวารปริโยสานา ฉ วารา อุปฺปาทกฺขณเมว คเหตฺวา ปวตฺตา ‘‘กุสลํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ กุสโล ธมฺโม อุปฺปชฺชติ เหตุปจฺจยา’’ติอาทินา, น ฐิติกฺขณนฺติ อธิปฺปาโยฯ เอวญฺจ กตฺวาติ อุปฺปาทกฺขณเมว คเหตฺวา ปวตฺตตฺตาฯ เอเตสูติ ยถาวุตฺเตสุ ฉสุ วาเรสุฯ เกจิ ปน ‘‘รูปชีวิตินฺทฺริยสฺส อนุปาลนํ อุปฺปาทกฺขเณ น ปากฏํ พลวญฺจ ยถา ฐิติกฺขเณ ปจฺฉาชาตาทิปจฺจยลาภโต ถิรภาวปฺปตฺติยาสฺส ตํ ปากฏํ พลวญฺจ, ตสฺมา ‘ฐิติกฺขเณ’ติ วุตฺต’’นฺติ วทนฺติฯ

อินฺทฺริยปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

17. ฌานปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[17] โสมนสฺสโทมนสฺสสงฺขาตานีติ โสมนสฺสโทมนสฺสปริยาเยน วุตฺตานิ, ฌานงฺคภาววิเสสนโต วา โสมนสฺสโทมนสฺสภูตาเนว สุขทุกฺขานิ ฌานงฺคานิ, น อิตรสุขทุกฺขานีติ ฌานงฺคภูตานํเยว สุขทุกฺขานํ ฌานงฺคภาวทสฺสนตฺถํ โสมนสฺสโทมนสฺสคฺคหณํ กตํฯ อิทานิ ยถาวุตฺตเมว ‘‘ทฺวิปญฺจวิญฺญาเณสู’’ติอาทินา วิตฺถารโต วิภาเวติ, ตํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ เตนาติ วิเสสนภูเตน โสมนสฺสโทมนสฺสคฺคหเณนฯ

อภินิปาตมตฺตตฺตาติ อารมฺมณกรณมตฺตภาวโตฯ จินฺตนาปวตฺติยา อุปนิชฺฌายนปวตฺติยาฯ ยถาวุตฺเตเนว การเณนาติ ‘‘อุปนิชฺฌานาการสฺส อภาวโต’’ติ เอเตน การเณนฯ ปุพฺเพติอาทิโตฯ จตฺตาริ องฺคานิ วชฺชิตานีติ สตฺตสุ องฺเคสุ ทสฺสิยมาเนสุ จตฺตาริ องฺคานิ วชฺชิตานิฯ อฏฺฐกถา เหสาติ เลเสน อปกาเสตพฺพตาย การณมาหฯ ตีสุปิ เอกเมว วตฺตพฺพํ สิยา, ตํสมานลกฺขณตาย อิตเรสํ ติณฺณมฺปิ คหณํ โหตีติฯ ติณฺณํ ปน วจเนนาติ อุเปกฺขาสุขทุกฺขานํ อฌานงฺคตาทสฺสนตฺเถน วจเนนฯ ตโต อุเปกฺขาทิโต อญฺญสฺส ธมฺมสฺส จิตฺเตกคฺคตาย ฌานงฺคนฺติ อุทฺธฏภาโว อาปชฺชติ อฌานงฺเคสุ อคฺคหิตตฺตาฯ