เมนู

8. นิสฺสยปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[8] กิสฺมิญฺจิ กาเลติ อิทํ น ลพฺภติ สพฺพทาปิ นิสฺสยปจฺจยตาย ลพฺภมานตฺตาฯ สหชํ ปุเรชนฺติ หิ วิภาคํ อนามสิตฺวา นิสฺสยตามตฺตเมว นิสฺสยปจฺจยตาฯ วตฺถุรูปํ ปญฺจโวการภเวติ วตฺถุรูปํ ปญฺจโวการภเว จาติ จ-สทฺโท ลุตฺตนิทฺทิฏฺโฐ ทฏฺฐพฺโพฯ ตสฺสาติ อารุปฺปวิปากฏฺฐปนสฺสฯ ปกาเสตพฺพตฺตาติ อิมินา อปากฏํ ปากฏํ กตฺวา วจเนน โจทนา อโนกาสาติ ทสฺเสติฯ

นิสฺสยปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. อุปนิสฺสยปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[9] อุปนิสฺสเย ตโยติ อนนฺตรารมฺมณปกตูปนิสฺสยปฺปเภเท ตโย อุปนิสฺสเยฯ อเนกสงฺคาหกตายาติ อเนเกสํ ปจฺจยธมฺมานํ สงฺคหณโตฯ เอกนฺเตเนว โหนฺติ จิตฺตนิยมเหตุภาเวน ปวตฺตินิยมโตฯ เยสุ ปเทสูติ เยสุ กุสลาทิปเทสุฯ สงฺคหิโตติ สงฺคหํ คโต, กุสลาทิปเทสุ เยสํ ปทานํเยว อนนฺตรูปนิสฺสโย ลพฺภตีติ อตฺโถฯ เตสุ ‘‘เกสญฺจี’’ติ น วุตฺตํฯ กสฺมา? น สกฺกา วตฺตุํ เอกนฺเตเนว อุปลพฺภนโตฯ เตสูติ กุสลากุสลปเทสุฯ น หิ กุสโล อกุสลสฺส อนนฺตรูปนิสฺสโย โหติ, อกุสโล วา กุสลสฺส, อารมฺมณปกตูปนิสฺสยา ปน อเนกนฺติกา, ตสฺมา ตตฺถ ‘‘เกสญฺจี’’ติ วุตฺตํฯ สิทฺธานํ ปจฺจยธมฺมานนฺติ ปจฺจยภาเวน ปุริมนิปฺผนฺนานํ กุสลาทีนํ กุสลสฺส อกุสลสฺส วาติ อตฺโถฯ อกุสลาทีหีติ ยถาสงฺขฺยํ อกุสเลน กุสเลน วาฯ อวิเสเสนาติ ยถาวุตฺตวิเสเส นิยมํ อคฺคเหตฺวา อกุสลาทีสุ อกุสลกุสลานํ ‘‘เกสญฺจี’’ติอาทินาฯ

อนารมฺมณตฺตา อารมฺมณูปนิสฺสยํ ปุพฺพาปรนิยเมน อปฺปวตฺติโต อนนฺตรูปนิสฺสยํ น ลภตีติ โยชนาฯ ปกตสฺสาติ นิปฺผาทิตสฺส, อุปเสวิตสฺส วาฯ น หิ รูปสนฺตานสฺส สทฺธาทินิปฺผาทนํ อตฺถิ, อุตุโภชนาทิอุปเสวนํ วา สมฺภวติฯ เตนาห ‘‘ยถา หิ…เป.… รูปสนฺตาเนนา’’ติฯ