เมนู

ทิฏฺฐสจฺโจเยว หิ ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาเณน นิพฺพานํ วิภาเวติ, น อทิฏฺฐสจฺโจฯ ตํ ปน ญาณํ ขนฺเธ วิย ขนฺธปฏิพทฺเธปิ วิภาเวตีติ นิพฺพานารมฺมณขนฺธวิภาวเน นิพฺพานมฺปิ วิภาเวตีติ สกฺกา วิญฺญาตุํฯ เอเตน ปโยชนาภาวโจทนา ปฏิกฺขิตฺตาติ ทฏฺฐพฺพาฯ เอวํ อนาคตํสญาเณปิ โยเชตพฺพนฺติ ยถา ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณสฺส นิพฺพานารมฺมณตา ทสฺสิตา, เอวํ อนาคตํสญาเณปิ ยถารหํ โยเชตพฺพํฯ ตตฺถ ปน ‘‘ขนฺธปฏิพทฺธวิภาวนกาเล’’ติอาทินา โยชนา เวทิตพฺพาฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ยถารห’’นฺติฯ กสฺสจิ อภิญฺญาปฺปตฺตสฺสปิ รูปาวจรสฺส, ปเคว อิตรสฺสฯ

อารมฺมณปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. อธิปติปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา

[3] ธุรสหจริยโต โธเรยฺโย ‘‘ธุร’’นฺติ วุตฺโตติ อาห ‘‘ธุรนฺติ ธุรคฺคาห’’นฺติฯ ฉนฺทสฺส ปุพฺพงฺคมตาสิทฺธํ ปาสํสภาวํ อุปาทาย อฏฺฐกถายํ ‘‘เชฏฺฐก’’นฺติ วุตฺตนฺติ ตเมวตฺถํ ทีเปนฺโต ‘‘เสฏฺฐ’’นฺติ อาหฯ ตถา หิ วุตฺตํ อฏฺฐสาลินิยํ ‘‘ฉนฺทํ ปุพฺพงฺคมํ กตฺวา อายูหิต’’นฺติฯ ปุริมฉนฺทสฺสาติ ‘‘ฉนฺทาธิปตี’’ติ ปุริมสฺมิํ ปเท นิทฺเทสวเสน วุตฺตสฺส ฉนฺทสทฺทสฺส สมานรูเปน สทิสากาเรนฯ ตทนนฺตรํ นิทฺทิฏฺเฐนาติ ตสฺส ปุริมสฺส ฉนฺทสทฺทสฺส อนนฺตรํ นิทฺเทสวเสน วุตฺเตนฯ ตโต เอว จ ตํสมานตฺถตาย จ ตํสมฺพนฺเธน ‘‘ฉนฺทสมฺปยุตฺตกาน’’นฺติ เอตฺถ ฉนฺทสทฺเทเนว อธิปติสทฺทรหิเตนาติ อตฺโถฯ ปจฺจยภูตสฺสาติ อธิปติปจฺจยภูตสฺสฯ สมฺปยุตฺตกวิเสสนภาโวติ อตฺตนา สมฺปยุตฺตธมฺมานํ โส เอว อธิปติปจฺจยตาสงฺขาโต วิเสสนภาโวฯ เอส นโยติ อิมินา ‘‘วีริยาธิปติ วีริยสมฺปยุตฺตกานนฺติอาทีสุ ปุริมวีริยสฺส สมานรูเปนา’’ติอาทินา วตฺตพฺพํ อตฺถวจนํ อติทิสติฯ

กุสลาพฺยากตานํ ปวตฺตินฺติ กุสลาพฺยากตานํ อธิปตีนํ ปวตฺตนาการํฯ อลทฺธํ อารมฺมณํ ลทฺธพฺพํ ลพฺภนียํ, ลทฺธุํ วา สกฺกุเณยฺยํ, ทุติเย ปน อตฺเถ ลาภมรหตีติ ลทฺธพฺพํฯ อวญฺญาตนฺติ ปเคว อนวญฺญาตนฺติ อตฺโถฯ

อปฺปนาปฺปตฺตา กุสลกิริยธมฺมา มหาพลา สาธิปติกา เอว โหนฺติ, ตถา มิจฺฉตฺตนิยตาปีติ อาห ‘‘อปฺปนาสทิสา…เป.… นุปฺปชฺชนฺตี’’ติฯ