3. ปชหนวารวณฺณนา

[132-197] อปฺปชหนสพฺภาวาติ อปฺปหานสฺส, อปฺปหียมานสฺส วา สพฺภาวาฯ ตสฺมาติ ยสฺมา โย กามราคานุสยํ ปชหติ, น โส มานานุสยํ นิรวเสสโต ปชหติ, โย จ มานานุสยํ นิรวเสสโต ปชหติ, น โส กามราคานุสยํ ปชหติ ปเคว ปหีนตฺตา, ตสฺมา ‘‘โย วา ปน มานานุสยํ ปชหติ, โส กามราคานุสยํ ปชหตีติ? โน’’ติ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ ยทิ เอวํ ปฐมปุจฺฉายํ กถนฺติ อาห ‘‘ยสฺมา ปน…เป.… วุตฺต’’นฺติฯ ตตฺถ ปหานกรณมตฺตเมวาติ ปหานกิริยาสมฺภวมตฺตเมว, น นิรวเสสปฺปหานนฺติ อธิปฺปาโยฯ เต ฐเปตฺวาติ ทิฏฺฐิวิจิกิจฺฉานุสยาทีนํ นิรวเสสปชหนเก อฏฺฐมกาทิเก ฐเปตฺวาฯ อวเสสาติ ตสฺส ตสฺส อนุสยสฺส นิรวเสสปฺปชหนเกหิ อวสิฏฺฐาฯ เตสุ เยสํ เอกจฺเจ อนุสยา ปหีนา, เตปิ อปฺปชหนสพฺภาเวเนว นปฺปชหนฺตีติ วุตฺตาฯ น จ ยถาวิชฺชมาเนนาติ มคฺคกิจฺจภาเวน วิชฺชมานปฺปกาเรน ปหาเนน วชฺชิตา รหิตา เอว วุตฺตาติ โยชนาฯ

เกสญฺจีติ โสตาปนฺนสกทาคามิมคฺคสมงฺคิสกทาคามีนํฯ ปุน เกสญฺจีติ อนาคามิอคฺคมคฺคสมงฺคิอรหนฺตานํฯ อุภยนฺติ กามราควิจิกิจฺฉานุสยทฺวยํฯ เสสานนฺติ ‘‘เสสา’’ติ วุตฺตานํ ยถาวุตฺตปุคฺคลานํฯ เตสนฺติ วุตฺตปฺปการานํ ทฺวินฺนํ อนุสยานํฯ อุภยาปฺปชหนสฺสาติ กามราควิจิกิจฺฉานุสยาปฺปชหนสฺสฯ การณํ น โหตีติ เยสํ วิจิกิจฺฉานุสโย ปหีโน, เตสํ ตสฺส ปหีนตา, เยสํ ยถาวุตฺตํ อุภยปฺปหีนํ, เตสํ ตทปฺปชหนสฺส การณํ น โหตีติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘เตสํ ปหีนตฺตา ‘นปฺปชหนฺตี’ติ น สกฺกา วตฺตุ’’นฺติฯ อถ ปน น ตตฺถ การณํ วุตฺตํ, เยน การณวจเนน ยถาวุตฺตโทสาปตฺติ สิยา, เกวลํ ปน สนฺนิฏฺฐาเนน เตสํ ปุคฺคลานํ คหิตตาทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ ‘‘กามราคานุสยญฺจ นปฺปชหนฺตี’’ติ, เอวมฺปิ ปุจฺฉิตสฺส สํสยตฺถสฺส การณํ วตฺตพฺพํฯ ตถา จ สติ ‘‘เสสปุคฺคลา ตสฺส อนุสยสฺส ปหีนตฺตา นปฺปชหนฺตี’’ติ การณํ วตฺตพฺพเมวาติ โจทนํ สนฺธายาห ‘‘น วตฺตพฺพ’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ น วตฺตพฺพนฺติ วุตฺตนเยน การณํ น วตฺตพฺพํ การณภาวสฺเสว อภาวโตฯ ‘‘อุภยาปฺปชหนสฺส การณํ น โหตี’’ติ วุตฺตํ, ยถา ปน วตฺตพฺพํ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘โย กามราคานุสยํ…เป.… วตฺตพฺพตฺตา’’ติ อาหฯ