กิํ ปน ตํ อนิฏฺฐนฺติ อาห ‘‘ภูมีนํ โอกาสภาวสฺเสว อคฺคหิตตาปตฺติโต’’ติฯ ยตฺถ ยตฺถ หิ ฌานํ คยฺหติ, ตตฺถ ตตฺถ ตํ อุปฺปตฺติภูมิยา วิเสสิตพฺพํ โหติฯ ตถา สติ ฌาโนกาโสว คหิโต สิยา, น ภูมิโอกาโส คุณภูตตฺตาฯ กิญฺจ ‘‘จตุตฺถชฺฌาเน รูปาวจเร อรูปาวจเร’’ติ เอตฺถ รูปารูปภูมิยา จตุตฺถชฺฌาเน วิเสสิยมาเน ตเทกเทโสว โอกาสวเสน คหิโต สิยา, น สพฺพํ จตุตฺถชฺฌานํฯ เตนาห ‘‘สพฺพจตุตฺถชฺฌานสฺส โอกาสวเสน อคฺคหิตตาปตฺติโต จา’’ติฯ ฌานภูโมกาสานนฺติ ฌาโนกาสภูมิโอกาสานํฯ

นนุ จ ฌานภูมิโอกาเส อสงฺกรโต โยชิยมาเน น สพฺพสฺมิํ ปฐมชฺฌาโนกาเส กายสงฺขาโร วจีสงฺขาโร จ อตฺถิ, ตถา สพฺพสฺมิํ กามาวจโรกาเสติ โจทนุปฺปตฺติํ สนฺธาย ตสฺส ปริหารํ วตฺตุํ ‘‘ยทิปี’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถาติ ปฐมชฺฌาโนกาเส กามาวจโรกาเส จฯ ตํทฺวยุปฺปตฺตีติ ตสฺส กายวจีสงฺขารทฺวยสฺส อุปฺปตฺติฯ โอกาสทฺวยสฺส อสงฺกรโต คหเณ อยญฺจ คุโณ ลทฺโธ โหตีติ อาห ‘‘วิสุํ…เป.… น วตฺตพฺพํ โหตี’’ติฯ ตตฺถ องฺคมตฺตวเสนาติ วิตกฺกาทิฌานงฺคมตฺตวเสนฯ ตตฺถ วตฺตพฺพํ อฏฺฐกถายํ วุตฺตเมวฯ วิตกฺกรหิโตปิ วิจาโร วจีสงฺขาโรเยวาติ อาห ‘‘อวิตกฺก…เป.… คจฺฉตี’’ติฯ มุทฺธภูตํ ทุติยชฺฌานนฺติ จตุกฺกนเย ทุติยชฺฌานมาหฯ ตญฺหิ สกลกฺโขภกรธมฺมวิคเมน วิตกฺเกกงฺคปฺปหายิกโต สาติสยตฺตา ‘‘มุทฺธภูต’’นฺติ วตฺตพฺพตํ ลภติฯ อสญฺญสตฺตา วิยาติ อิทํ วิสทิสุทาหรณํ ทฏฺฐพฺพํฯ

[37] อาวชฺชนโต ปุพฺเพ ปวตฺตํ สพฺพํ จิตฺตํ ปฏิสนฺธิจิตฺเตน สมานคติกตฺตา เอกํ กตฺวา วุตฺตํ ‘‘ปฐมโต’’ติฯ เตนาห ‘‘อวิตกฺกอวิจารโต’’ติอาทิฯ จิตฺตสงฺขารสฺส อาทิทสฺสนตฺถนฺติ สุทฺธาวาเส จิตฺตสงฺขารสฺส อาทิทสฺสนตฺถํฯ ตถา ‘‘วจีสงฺขารสฺส อาทิทสฺสนตฺถ’’นฺติ เอตฺถาปิฯ

ปวตฺติวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สงฺขารยมกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. อนุสยยมกํ