เมนู

6. กุสลกถาวณฺณนา

[844-846] อนวชฺชภาวมตฺเตเนว กุสลนฺติ โยชนาฯ ตสฺมาติ ยสฺมา อวชฺชรหิตํ อนวชฺชํ, อนวชฺชภาวมตฺเตเนว จ กุสลํ, ตสฺมา นิพฺพานํ กุสลนฺติฯ

กุสลกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. อจฺจนฺตนิยามกถาวณฺณนา

[847] ยํ ‘‘เอกวารํ นิมุคฺโค ตถา นิมุคฺโคว โหติ, เอตสฺส ปุน ภวโต วุฏฺฐานํ นาม นตฺถี’’ติ อฏฺฐกถายํ อาคตํ, โส ปน อาจริยวาโท, น อฏฺฐกถานโยติ ทสฺเสนฺโต ‘‘ตาย ชาติยา…เป.… มญฺญมาโน’’ติ อาหฯ ตตฺถ ตาย ชาติยาติ ยสฺสํ ชาติยํ ปุคฺคโล กมฺมาวรณาทิอาวรเณหิ สมนฺนาคโต โหติ, ตาย ชาติยาฯ สํสารขาณุกภาโว วสฺสภญฺญาทีนํ วิย มกฺขลิอาทีนํ วิย จ ทฏฺฐพฺโพฯ โส จ อเหตุกาทิมิจฺฉาทสฺสนสฺส ผลภาเวเนว เวทิตพฺโพ, น อจฺจนฺตนิยามสฺส นาม กสฺสจิ อตฺถิภาวโตฯ ยถา หิ วิมุจฺจนฺตสฺส โกจิ นิยาโม นาม นตฺถิ ฐเปตฺวา มคฺเคน ภวปริจฺเฉทํ, เอวํ อวิมุจฺจนฺตสฺสปิ โกจิ สํสารนิยาโม นาม นตฺถิฯ ตาทิสสฺส ปน มิจฺฉาทสฺสนสฺส พลวภาเว อปริมิตกปฺปปริจฺเฉเท จิรตรํ สํสารปฺปพนฺโธ โหติ, อปายูปปตฺติ จ ยตฺถ สํสารขาณุสมญฺญาฯ

ยํ ปเนเก วทนฺติ ‘‘อตฺเถว อจฺจนฺตํ สํสริตา อนนฺตตฺตา สตฺตนิกายสฺสา’’ติ, ตมฺปิ อปุญฺญพหุลํ สตฺตสนฺตานํ สนฺธาย วุตฺตํ สิยาฯ น หิ มาตุฆาตกาทีนํ เตนตฺตภาเวน สมฺมตฺตนิยาโมกฺกมนนฺตรายภูโต มิจฺฉตฺตนิยาโม วิย สตฺตานํ วิมุตฺตนฺตรายกโร สํสารนิยาโม นาม นตฺถิฯ ยาว ปน น มคฺคผลสฺส อุปนิสฺสโย อุปลพฺภติ, ตาว สํสาโร อปริจฺฉินฺโนฯ ยทา จ โส อุปลทฺโธ, ตทา โส ปริจฺฉินฺโน เอวาติ ทฏฺฐพฺพํฯ

ยถา นิยตสมฺมาทสฺสนํ, เอวํ นิยตมิจฺฉาทสฺสเนนปิ สวิสเย เอกํสคาหวเสน อุกฺกํสคเตน ภวิตพฺพนฺติ เตน สมนฺนาคตสฺส ปุคฺคลสฺส สติ อจฺจนฺตนิยาเม กถํ ตสฺมิํ อภินิเวสวิสเย อเนกํสคาโห อุปฺปชฺเชยฺย, อภินิเวสนฺตรํ วา วิรุทฺธํ ยทิ อุปฺปชฺเชยฺย, อจฺจนฺตนิยาโม เอว น สิยาติ ปาฬิยํ วิจิกิจฺฉุปฺปตฺตินิยามนฺตรุปฺปตฺติโจทนา กตาฯ น หิ วิจิกิจฺฉา วิย สมฺมตฺตนิยตปุคฺคลานํ ยถากฺกมํ มิจฺฉตฺตสมฺมตฺตนิยตปุคฺคลานํ สมฺมตฺตมิจฺฉตฺตนิยตา ธมฺมา กทาจิปิ อุปฺปชฺชนฺติ, อวิรุทฺธํ ปน นิยามนฺตรเมว โหตีติ อานนฺตริกนฺตรํ วิย มิจฺฉาทสฺสนนฺตรํ สมานชาติกํ น นิวตฺเตตีติ วิรุทฺธํเยว ทสฺเสตุํ ปาฬิยํ วิจิกิจฺฉา วิย สสฺสตุจฺเฉททิฏฺฐิโย เอว อุทฺธฏาฯ เอวเมตฺถ วิจิกิจฺฉุปฺปตฺตินิยามนฺตรุปฺปตฺตีนํ นิยามนฺตรุปฺปตฺตินิวตฺตกภาโว เวทิตพฺโพ, อจฺจนฺตนิยาโม จ นิวตฺติสฺสตีติ จ วิรุทฺธเมตนฺติ ปน ‘‘วิจาเรตฺวาว คเหตพฺพา’’ติ วุตฺตํ สิยาฯ

อจฺจนฺตนิยามกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. อินฺทฺริยกถาวณฺณนา

[853-856] ยถา โลกุตฺตรา สทฺธาทโย เอว สทฺธินฺทฺริยาทีนิ, เอวํ โลกิยาปิฯ กสฺมา ? ตตฺถาปิ อธิโมกฺขลกฺขณาทินา อินฺทฏฺฐสพฺภาวโตฯ สทฺเธยฺยาทิวตฺถูสุ สทฺทหนาทิมตฺตเมว หิ ตนฺติ อิมมตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘โลกุตฺตรานํ…เป.… ทฏฺฐพฺโพ’’ติฯ

อินฺทฺริยกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

เอกูนวีสติมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

20. วีสติมวคฺโค

2. ญาณกถาวณฺณนา

[863-865] กามํ ปุพฺพภาเคปิ อตฺเถว ทุกฺขปริญฺญา, อตฺถสาธิกา ปน สา มคฺคกฺขณิกา เอวาติ อุกฺกํสคตํ ทุกฺขปริญฺญํ สนฺธาย อวธาเรนฺโต อาห ‘‘ทุกฺขํ…เป.… มคฺคญาณเมว ทีเปตี’’ติฯ ตํ ปน อวธารณํ น ญาณนฺตรนิวตฺตนํ, อถ โข ญาณนฺตรสฺส ยถาธิคตกิจฺจนิวตฺตนํ ทฏฺฐพฺพํฯ เตนาห ‘‘น ตสฺเสว ญาณภาว’’นฺติอาทิฯ

ญาณกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ