9. ธมฺมฏฺฐิตตากถาวณฺณนา
[627] อวิชฺชาย ยา ฐิตตาติ อวิชฺชาย สงฺขารานํ อนนฺตรปจฺจยภาเว ยา นิยตตา ธมฺมนิยามตาสงฺขาตา, ยา ฐิตสภาวตา นิปฺผนฺนา , น ธมฺมมตฺตตาฏฺฐิตตาย นิปฺผนฺนาย วเสน, อนนฺตรปจฺจยภาวสงฺขาตา ฐิตตา ปจฺจยตา โหตีติ อตฺโถฯ อญฺญมญฺญปจฺจยภาวรหิตสฺสาติ อิทํ สหชาตนิสฺสยาทิปจฺจยานํ ปฏิกฺเขปปทํ ทฏฺฐพฺพํ, น อญฺญมญฺญปจฺจยตามตฺตสฺสฯ สพฺโพ ตาทิโสติ อิมินา สมนนฺตรอนนฺตรูปนิสฺสยนตฺถิวิคตาเสวนาทิกํ สงฺคณฺหาติฯ อญฺญมญฺญปจฺจยตญฺจาติ เอตฺถาปิ วุตฺตนเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ เอตฺถ ปน ปจฺจยุปฺปนฺนสฺสปิ ปจฺจยภาวโต สงฺขารานมฺปิ วเสน โยเชตพฺพํฯ เตนาห ‘‘ตสฺสา จ อิตรา’’ติฯ
ธมฺมฏฺฐิตตากถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
10. อนิจฺจตากถาวณฺณนา
[628] รูปาทีนํ อนิจฺจตา รูปาทิเก สติ โหติ, อสติ น โหตีติ อิมินา ปริยาเยน ตสฺสา เตหิ สห อุปฺปาทนิโรโธ วุตฺโต, อุปฺปาทาทีสุ ตีสุ ลกฺขเณสุ อนิจฺจตาโวหาโร โหตีติ ยถา ตโย ทณฺเฑ อุปาทาย ปวตฺโต ติทณฺฑโวหาโร เตสุ สพฺเพสุ โหติ, เอวํ ชาติชรามรณธมฺโม น นิจฺโจ อนิจฺโจ, ตสฺส ชาติอาทิปกติตา อนิจฺจตาสทฺเทน วุจฺจตีติ อุปฺปาทาทีสุ ลกฺขเณสุ อนิจฺจตาโวหาโร สมฺภวตีติ วุตฺตํ ‘‘ตีสุ…เป.… โหตี’’ติฯ วิภาคานุยุญฺชนวเสนาติ ปเภทานุยุญฺชนวเสนฯ ตตฺถ ยถา ชราภงฺควเสน อนิจฺจตา ปากฏา โหติ, น ตถา ชาติวเสนาติ ปาฬิยํ ชรามรณวเสเนว อนิจฺจตาวิภาโค ทสฺสิโตติ ทฏฺฐพฺพํฯ
อนิจฺจตากถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
เอกาทสมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
12. ทฺวาทสมวคฺโค
1. สํวโรกมฺมนฺติกถาวณฺณนา
[630-632] สพฺพสฺสปิ มนโส มโนทฺวารภาวโต ‘‘วิปากทฺวารนฺติ ภวงฺคมนํ วทตี’’ติ อาหฯ
สํวโรกมฺมนฺติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ