6. อิโตทินฺนกถาวณฺณนา

[488-491] เตเนว จีวราทิทาเนนาติ อนุโมทนํ วินา ทายเกน ปวตฺติตจีวราทิทาเนนฯ เตนาห ‘‘สยํกเตน กมฺมุนา วินาปี’’ติฯ อิมินา การเณนาติ อนุโมทิตตฺตาว เตสํ ตตฺถ โภคา อุปฺปชฺชนฺตีติ เอเตน การเณนฯ ยทิ ยนฺติอาทิ ปรวาทิโน ลทฺธิปติฏฺฐาปนาการทสฺสนํฯ ตตฺถ ยทิ น ยาเปยฺยุํ, กถํ อนุโมเทยฺยุํ, จิตฺตํ ปสาเทยฺยุํ , ปีติํ อุปฺปาเทยฺยุํ, โสมนสฺสํ ปฏิลเภยฺยุนฺติ เอกจฺเจ อญฺเญ เปเต อนุโมทนาทีนิ กตฺวา ยาเปนฺเต ทิสฺวา อนุโมทนาทีนิ กโรนฺติ, ตสฺมา เต อิโต ทินฺเนน ยาเปนฺตีติ อธิปฺปาโยฯ

อิโตทินฺนกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. ปถวีกมฺมวิปาโกติกถาวณฺณนา

[492] อตฺตวชฺเชหีติ ผสฺสวชฺเชหิฯ น หิ โส เอว เตน สมฺปยุตฺโต โหติฯ โสติ ผสฺสเมว ปจฺจามสติฯ สาวชฺชเนติ อาวชฺชนสหิเต, อาวชฺชนํ ปุเรจาริกํ กตฺวา เอว ปวตฺตนเกติ อตฺโถฯ กมฺมูปนิสฺสยภูตเมวาติ เยน กมฺมุนา ยถาวุตฺตา ผสฺสาทโย นิพฺพตฺติตา, ตสฺส กมฺมสฺส อุปนิสฺสยภูตเมวฯ ทุกฺขสฺสาติ อายติํ อุปฺปชฺชนกทุกฺขสฺสฯ ‘‘มูลตณฺหา’’ติ ทสฺเสตีติ โยชนา, ตถา ‘‘อุปนิสฺสยภูต’’นฺติ เอตฺถาปิฯ กมฺมายูหนสฺส การณภูตา ปุริมสิทฺธา ตณฺหา กมฺมสฺส อุปนิสฺสโย, กตูปจิเต กมฺเม ภวาทีสุ นมนวเสน ปวตฺตา หิ วิปากสฺส อุปนิสฺสโยฯ

[493] โอกาสกตุปฺปนฺนํ อเขเปตฺวา ปรินิพฺพานภาโว สกสมยวเสน โจทนาย ยุชฺชมานตาฯ

[494] กมฺเม สตีติ อิมินา กมฺมสฺส ปถวีอาทีนํ ปจฺจยตามตฺตมาห, น ชนกตฺตํฯ เตนาห ‘‘ตํสํวตฺตนิกํ นาม โหตี’’ติฯ

ปถวีกมฺมวิปาโกติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. ชรามรณํวิปาโกติกถาวณฺณนา

[495] เอการมฺมณาติ อิทํ อนารมฺมณตาสาธนวเสน สมฺปโยคลกฺขณาภาวสฺส อุทฺธฏตฺตา วุตฺตํ, น ตสฺเสว สมฺปโยคลกฺขณตฺตาฯ

[496] อพฺยากตานนฺติ วิปากาพฺยากตานํฯ อิตรตฺถ วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ

[497] ตนฺติ ‘‘อปริสุทฺธวณฺณตา ชราเยวา’’ติ วจนํฯ

ชรามรณํวิปาโกติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. วิปาโกวิปากธมฺมธมฺโมติกถาวณฺณนา

[501] วิปาโก วิปากสฺส ปจฺจโย โหนฺโต อญฺญมญฺญปจฺจโย โหตีติ อธิปฺปาเยนาห ‘‘ยสฺส วิปากสฺส วิปาโก อญฺญมญฺญปจฺจโย โหตี’’ติฯ ‘‘ตปฺปจฺจยาปิ อญฺญสฺส วิปากสฺส อุปฺปตฺติํ สนฺธายา’’ติอาทิวจนโต ปน ชาติชรามรณาทีนํ อุปนิสฺสยปจฺจโยติ สกฺกา วิญฺญาตุํฯ ปุริมปฏิญฺญายาติ ‘‘วิปาโก วิปากธมฺมธมฺโม’’ติ ปฏิญฺญายฯ อิมสฺส โจทนสฺสาติ ‘‘วิปาโก จ วิปากธมฺมธมฺโม จา’’ติอาทินา ปวตฺตสฺส โจทนสฺสฯ

วิปาโกวิปากธมฺมธมฺโมติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สตฺตมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. อฏฺฐมวคฺโค

1. ฉคติกถาวณฺณนา

[503-504] วณฺณา เอว นีลาทิวเสน นิภาตีติ วณฺณนิภา, วณฺณายตนนฺติ อตฺโถฯ สณฺฐานํ ทีฆาทิฯ

ฉคติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อนฺตราภวกถาวณฺณนา

[505] อนฺตรฏฺฐานานีติ อนฺตริกฏฺฐานานิฯ นิวารกฏฺฐานานิ ภินฺทิตฺวา จ อากาเสน จ คมนโตฯ ยทิ โส ภวานํ อนฺตรา น สิยาติ โส อนฺตราภโว กามภวาทีนํ ภวานํ อนฺตเร ยทิ น ภเวยฺยฯ น นาม อนฺตราภโวติ ‘‘สพฺเพน สพฺพํ นตฺถิ นาม อนฺตราภโว’’ติ เอวํ ปวตฺตสฺส สกวาทิวจนสฺส ปฏิกฺเขเป การณํ นตฺถิ, ตสฺส ปฏิกฺเขเป การณํ หทเย ฐเปตฺวา น ปฏิกฺขิปติ, อถ โข ตถา อนิจฺฉนฺโต เกวลํ ลทฺธิยา ปฏิกฺขิปตีติ อตฺโถฯ

[506] ชาตีติ น อิจฺฉตีติ สมฺพนฺโธฯ