กถํ ตเถว สุตฺตํ สกวาทิปรวาทิวาเทสุ ยุชฺชตีติ โจทนาย ‘‘น ปน เอเกนตฺเถนา’’ติ วุตฺตํ วิภาเวตุํ ‘‘เทยฺยธมฺโมว ทาน’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ นิวตฺตนปกฺเขเยว เอว-กาโร ยุตฺโต, น สาธนปกฺเข ทฺวินฺนมฺปิ ทานภาวสฺส อิจฺฉิตตฺตาฯ เตนาห ‘‘เจตสิโกวาติ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ, เทยฺยธมฺโมวา’’ติ จฯ เตเนวาห ‘‘ทฺวินฺนญฺหิ ทานานนฺติอาทิฯ สงฺกรภาวโมจนตฺถนฺติ สติปิ ทานภาเว สภาวสงฺกรโมจนตฺถํฯ เตนาห ‘‘เจตสิกสฺสา’’ติอาทิฯ

ทานกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ปริโภคมยปุญฺญกถาวณฺณนา

[485] ตสฺสา ลทฺธิยาติ ปญฺจนฺนํ วิญฺญาณานํ สโมธานํ โหตีติ ลทฺธิยาฯ เอเตสนฺติ วตฺตมานจิตฺตปริโภคมยปุญฺญานํฯ

[486] อยํ วาโท หียติ ปริโภคสฺเสว อภาวโตฯ จาคเจตนาย เอว ปุญฺญภาโว, น จิตฺตวิปฺปยุตฺตสฺสฯ เอวนฺติ อิมินา ปกาเรน, อปริภุตฺเต เทยฺยธมฺเม ปุญฺญภาเวนาติ อตฺโถฯ อปริภุตฺเต เทยฺยธมฺเม ปุญฺญภาวโต เอว หิ ปุถุชฺชนกาเล ทินฺนํ อรหา หุตฺวา ปริภุญฺชนฺเต ตมฺปิ ปุถุชฺชเน ทานเมวาติ นิจฺฉิตํฯ ปรวาทีปฏิกฺเขปมุเขน สกวาทํ ปติฏฺฐาเปติ ปฐโม อตฺถวิกปฺโป, ทุติโย ปน อุชุกเมว สกวาทํ ปติฏฺฐาเปตีติ อยเมเตสํ วิเสโสฯ

ปริโภคมยปุญฺญกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. อิโตทินฺนกถาวณฺณนา

[488-491] เตเนว จีวราทิทาเนนาติ อนุโมทนํ วินา ทายเกน ปวตฺติตจีวราทิทาเนนฯ เตนาห ‘‘สยํกเตน กมฺมุนา วินาปี’’ติฯ อิมินา การเณนาติ อนุโมทิตตฺตาว เตสํ ตตฺถ โภคา อุปฺปชฺชนฺตีติ เอเตน การเณนฯ ยทิ ยนฺติอาทิ ปรวาทิโน ลทฺธิปติฏฺฐาปนาการทสฺสนํฯ ตตฺถ ยทิ น ยาเปยฺยุํ, กถํ อนุโมเทยฺยุํ, จิตฺตํ ปสาเทยฺยุํ , ปีติํ อุปฺปาเทยฺยุํ, โสมนสฺสํ ปฏิลเภยฺยุนฺติ เอกจฺเจ อญฺเญ เปเต อนุโมทนาทีนิ กตฺวา ยาเปนฺเต ทิสฺวา อนุโมทนาทีนิ กโรนฺติ, ตสฺมา เต อิโต ทินฺเนน ยาเปนฺตีติ อธิปฺปาโยฯ

อิโตทินฺนกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. ปถวีกมฺมวิปาโกติกถาวณฺณนา

[492] อตฺตวชฺเชหีติ ผสฺสวชฺเชหิฯ น หิ โส เอว เตน สมฺปยุตฺโต โหติฯ โสติ ผสฺสเมว ปจฺจามสติฯ สาวชฺชเนติ อาวชฺชนสหิเต, อาวชฺชนํ ปุเรจาริกํ กตฺวา เอว ปวตฺตนเกติ อตฺโถฯ กมฺมูปนิสฺสยภูตเมวาติ เยน กมฺมุนา ยถาวุตฺตา ผสฺสาทโย นิพฺพตฺติตา, ตสฺส กมฺมสฺส อุปนิสฺสยภูตเมวฯ ทุกฺขสฺสาติ อายติํ อุปฺปชฺชนกทุกฺขสฺสฯ ‘‘มูลตณฺหา’’ติ ทสฺเสตีติ โยชนา, ตถา ‘‘อุปนิสฺสยภูต’’นฺติ เอตฺถาปิฯ กมฺมายูหนสฺส การณภูตา ปุริมสิทฺธา ตณฺหา กมฺมสฺส อุปนิสฺสโย, กตูปจิเต กมฺเม ภวาทีสุ นมนวเสน ปวตฺตา หิ วิปากสฺส อุปนิสฺสโยฯ

[493] โอกาสกตุปฺปนฺนํ อเขเปตฺวา ปรินิพฺพานภาโว สกสมยวเสน โจทนาย ยุชฺชมานตาฯ

[494] กมฺเม สตีติ อิมินา กมฺมสฺส ปถวีอาทีนํ ปจฺจยตามตฺตมาห, น ชนกตฺตํฯ เตนาห ‘‘ตํสํวตฺตนิกํ นาม โหตี’’ติฯ

ปถวีกมฺมวิปาโกติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. ชรามรณํวิปาโกติกถาวณฺณนา

[495] เอการมฺมณาติ อิทํ อนารมฺมณตาสาธนวเสน สมฺปโยคลกฺขณาภาวสฺส อุทฺธฏตฺตา วุตฺตํ, น ตสฺเสว สมฺปโยคลกฺขณตฺตาฯ

[496] อพฺยากตานนฺติ วิปากาพฺยากตานํฯ อิตรตฺถ วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ

[497] ตนฺติ ‘‘อปริสุทฺธวณฺณตา ชราเยวา’’ติ วจนํฯ

ชรามรณํวิปาโกติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ