10. โวหารกถาวณฺณนา

[347] วิสยวิสยีสูติ รูปจกฺขาทิเก สนฺธายาหฯ เต หิ รูปกฺขนฺธปริยาปนฺนตฺตา เอกนฺเตน โลกิยาฯ วิสยสฺเสวาติ สทฺทสฺเสวฯ โส หิ โวหริตพฺพโต โวหารกรณตาย จ ‘‘โวหาโร’’ติ ปาฬิยํ วุตฺโตฯ นตฺเถตฺถ การณํ วิสยีนํ วิสยสฺสปิ อาสวาทิอนารมฺมณตาภาวโตฯ อสิทฺธโลกุตฺตรภาวสฺส เอกนฺตสาสวตฺตา ตสฺส สทฺทายตนสฺส ยถา โลกุตฺตรตา ตว มเตนาติ อธิปฺปาโยฯ

ปฏิหญฺเญยฺยาติ อิทํ ปริกปฺปวจนํฯ ปริกปฺปวจนญฺจ อยาถาวนฺติ อาห ‘‘น หิ…เป.… อตฺถี’’ติฯ น หิ ชลํ อนลนฺติ ปริกปฺปิตํ ทหติ ปจติ วาฯ กิํ โลกิเยน ญาเณน ชานิตพฺพโต โลกิโย รูปายตนาทิ วิย, อุทาหุ โลกุตฺตโร ปจฺจเวกฺขิยมานมคฺคาทิ วิยาติ เอวเมตฺถ เหตุสฺส อเนกนฺตภาโว เวทิตพฺโพฯ เตนาห ‘‘โลกิเย โลกุตฺตเร จ สมฺภวโต’’ติฯ

โวหารกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. นิโรธกถาวณฺณนา

[353] เยสํ ทฺวินฺนนฺติ เยสํ ทฺวินฺนํ ทุกฺขสจฺจานํฯ ทฺวีหิ นิโรเธหีติ อปฺปฏิสงฺขาปฏิสงฺขาสงฺขาเตหิ ทฺวีหิ นิโรเธหิฯ ตตฺถ ทุกฺขาทีนํ ปฏิสงฺขาติ ปฏิสงฺขา, ปญฺญาวิเสโสฯ เตน วตฺตพฺโพ นิโรโธ ปฏิสงฺขานิโรโธฯ โย สาสเวหิ ธมฺเมหิ วิสํโยโคติ วุจฺจติ, โย ปจฺจยเวกลฺเลน ธมฺมานํ อุปฺปาทสฺส อจฺจนฺตวิพนฺธภูโต นิโรโธ, โส ปฏิสงฺขาย นวตฺตพฺพโต อปฺปฏิสงฺขานิโรโธ นามาติ ปรวาทิโน ลทฺธิฯ ปฏิสงฺขาย วินา นิรุทฺธาติ ปจฺจยเวกลฺเลน อนุปฺปตฺติํ สนฺธาย วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘น อุปฺปชฺชิตฺวา ภงฺคา’’ติฯ อนุปฺปาโทปิ หิ นิโรโธติ วุจฺจติ ยโต ‘‘อิมสฺสุปฺปาทา อิทํ อุปฺปชฺชตี’’ติ ลกฺขณุทฺเทสสฺส ปฏิโลเม ‘‘อิมสฺส นิโรธา อิทํ นิรุชฺฌตี’’ติ ทสฺสิโตฯ เตนาติ ปฏิสงฺขาย นิโรธสฺส ขณิกนิโรธสฺส จ อิธ นาธิปฺเปตตฺตาฯ

นิโรธกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ตติยวคฺโค

1. พลกถาวณฺณนา

[354] นิทฺเทสโตติ ‘‘อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส’’ติอาทินา นิทฺทิฏฺฐปฺปการโตฯ โส ปน ยสฺมา วิตฺถาโร โหติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘วิตฺถารโต’’ติฯ สพฺพํ กิเลสาวรณาทิํ, ตเมว ปจฺเจกํ ปวตฺติอาการเภทโต สพฺพาการํฯ ‘‘สพฺพ’’นฺติ หิ อิทํ สรูปโต คหณํ, ‘‘สพฺพาการโต’’ติ ปวตฺติอาการเภทโตฯ ภควา หิ ธมฺเม ชานนฺโต เตสํ อาการเภเท อนวเสเสตฺวาว ชานาติฯ ยถาห ‘‘สพฺเพ ธมฺมา สพฺพาการโต พุทฺธสฺส ภควโต ญาณมุเข อาปาถํ อาคจฺฉนฺตี’’ติ (มหานิ. 156; จูฬนิ. โมฆราชมาณวปุจฺฉานิทฺเทส 85; ปฏิ. ม. 3.5)ฯ อุทฺเทสโตติ เอกเทสโตฯ เอกเทโส จ วิตฺถาโร น โหตีติ อาห ‘‘สงฺเขปโต’’ติฯ ยถา ชานนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ อุทฺเทสมตฺเตนปีติ ทิฏฺฐิคตยถาภูตญาณาทิปฺปเภทานํ อาสยาทีนํ อุทฺเทสมตฺเตนปิฯ เตนาห ‘‘อินฺทฺริยานํ ติกฺขมุทุภาวชานนมตฺตํ สนฺธายา’’ติฯ เถเรนาติ อนุรุทฺธตฺเถเรนฯ เอวเมวาติ อุทฺเทสโต ฐานาทิมตฺตชานนากาเรเนวฯ สฺวายมตฺโถ สกวาทินาปิ อิจฺฉิโตเยวาติ อาห ‘‘กถมยํ โจเทตพฺโพ สิยา’’ติฯ

[356] เสเสสูติ อินฺทฺริยปโรปริยตฺตญาณโต เสเสสุฯ ปฏิกฺเขโปติ อสาธารณตาปฏิกฺเขโปฯ นนุ จ เสสานํ อสาธารณตาปิ อตฺถีติ โจทนํ สนฺธายาห ‘‘ฐานา…เป.… อธิปฺปาโย’’ติฯ

พลกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ