เมนู

สชาติโตติ สวิตกฺกสวิจาราทิเภเทสุ สมานาย สมาธิชาติยาติ อตฺโถฯ กิริยโตติ สมาธิอนุรูปกิริยโตฯ ตโต เอว หิ ‘‘จตฺตาโร สติปฏฺฐานา สมาธินิมิตฺตา, จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา สมาธิปริกฺขารา’’ติ (ม. นิ. 1.462) สติวายามานํ สมาธิสฺส นิมิตฺตปริกฺขารภาโว วุตฺโตติฯ

อาโกเฏนฺเตน วิยาติ ‘‘อนิจฺจํ อนิจฺจ’’นฺติอาทินา ปญฺญาสทิเสน กิจฺเจน สมนฺตโต อาโกเฏนฺเตน วิย ‘‘อนิจฺจํ ขยฏฺเฐน, ทุกฺขํ ภยฏฺเฐนา’’ติอาทินา ปริวตฺตนฺเตน วิย จ อาทาย อูหิตฺวา ทินฺนเมว ปญฺญา ปฏิวิชฺฌติฯ ทฺวินฺนํ สมานกาลตฺเตปิ ปจฺจยภาเวน สงฺกปฺปสฺส ปุริมกาลสฺส วิย นิทฺเทโส กโตฯ สชาติโตติ ‘‘ทุกฺเข ญาณ’’นฺติอาทีสุ สมานาย ปญฺญาชาติยาฯ กิริยโตติ เอตฺถ ปญฺญาสทิสกิจฺจํ กิริยาติ วุตฺตํ, ปุพฺเพ ปน สมาธิอุปการกํ ตทนุรูปํ กิจฺจนฺติ อยเมตฺถ วิเสโสฯ ‘‘สพฺพํ, ภิกฺขเว, อภิญฺเญยฺย’’นฺติ (สํ. นิ. 4.46) วจนโต จตฺตาริปิ อภิมุขํ ปจฺจกฺขโต ญาตพฺพานิ, อภิวิสิฏฺเฐน วา ญาเณน ญาตพฺพานีติ อภิญฺเญยฺยานิ

ทุรภิสมฺภวตรนฺติ อภิสมฺภวิตุํ สาเธตุํ อสกฺกุเณยฺยตรํ, สตฺติวิฆาเตน ทุรธิคมนฺติ อตฺโถฯ พาธกปภวสนฺตินิยฺยานลกฺขเณหิ ววตฺถานํ สลกฺขณววตฺถานํทุรวคาหตฺเถน คมฺภีรตฺตาติ โอฬาริกา ทุกฺขสมุทยาฯ ติรจฺฉานคตานมฺปิ หิ ทุกฺขํ อาหาราทีสุ จ อภิลาโส ปากโฏ, ปีฬนาทิอายูหนาทิวเสน ปน ‘‘อิทํ ทุกฺขํ, อิทมสฺส การณ’’นฺติ ยาถาวโต โอคาหิตุํ อสกฺกุเณยฺยตฺตา คมฺภีรา, สณฺหสุขุมธมฺมตฺตา นิโรธมคฺคา สภาวโต เอว คมฺภีรตฺตา ทุรวคาหา, เตเนว อุปฺปนฺเน มคฺเค นตฺถิ นิโรธมคฺคานํ ยาถาวโต อนวคาโหติฯ นิพฺพานมฺปิ มคฺเคน อธิคนฺตพฺพตฺตา ตสฺส ผลนฺติ อปทิสฺสตีติ อาห ‘‘ผลาปเทสโต’’ติฯ วุตฺตญฺหิ ‘‘ทุกฺขนิโรเธ ญาณํ อตฺถปฏิสมฺภิทา’’ติ (วิภ. 719)ฯ มคฺโคปิ นิโรธสฺส สมฺปาปกภาวโต เหตูติ อปทิสฺสตีติ อาห ‘‘เหตุอปเทสโต’’ติฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ ‘‘ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย ญาณํ ธมฺมปฏิสมฺภิทา’’ติ (วิภ. 719)ฯ อิติ วิชญฺญาติ อิติ-สทฺเทน วิชานนกฺกมํ ทสฺเสติฯ เอวํ ปกาเรหีติ เอวํ-สทฺเทน วิชานนการณภูเต นเยฯ

อุทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

1. ทุกฺขสจฺจนิทฺเทโส