อุทฺเทสวณฺณนา

[189] สาสนกฺกโมติ อริยสจฺจานิ วุจฺจนฺติ อริยสจฺจเทสนา วาฯ สกลญฺหิ สาสนํ ภควโต วจนํ สจฺจวินิมุตฺตํ นตฺถีติ สจฺเจสุ กมติ, สีลสมาธิปญฺญาสงฺขาตํ วา สาสนํ เอเตสุ กมติ, ตสฺมา กมติ เอตฺถาติ กโม, กิํ กมติ? สาสนํ, สาสนสฺส กโม สาสนกฺกโมติ สจฺจานิ สาสนปวตฺติฏฺฐานานิ วุจฺจนฺติ, ตํเทสนา จ ตพฺโพหาเรนาติฯ

ตถาติ ตํสภาวาวฯ อวิตถาติ อมุสาสภาวาฯ อนญฺญถาติ อญฺญาการรหิตาฯ ทุกฺขทุกฺขตาตํนิมิตฺตตาหิ อนิฏฺฐตา ปีฬนฏฺโฐ, ทฺวิธาปิ ปริทหนํ, กิเลสทาหสมาโยโค วา สนฺตาปฏฺโฐติ อยเมเตสํ วิเสโสฯ ปุคฺคลหิํสนํ วา ปีฬนํ, อตฺตโน เอว ติขิณภาโว สนฺตาปนํ สนฺตาโปติฯ เอตฺถ จ ปีฬนฏฺโฐ ทุกฺขสฺส สรเสเนว อาวิภวนากาโร, อิตเร ยถากฺกมํ สมุทยมคฺคนิโรธทสฺสเนหิ อาวิภวนาการาติ อยํ จตุนฺนมฺปิ วิเสโสฯ ตตฺรตตฺราภินนฺทนวเสน พฺยาเปตฺวา อูหนํ ราสิกรณํ ทุกฺขนิพฺพตฺตนํ อายูหนํ, สมุทยโต อาคจฺฉตีติ วา อายํ, ทุกฺขํฯ ตสฺส อูหนํ ปวตฺตนํ อายูหนํ, สรสาวิภาวนากาโร เอโสฯ นิททาติ ทุกฺขนฺติ นิทานํ, ‘‘อิทํ ตํ ทุกฺข’’นฺติ สมฺปฏิจฺฉาเปนฺตํ วิย สมุฏฺฐาเปตีติ อตฺโถฯ ทุกฺขทสฺสเนน จายํ นิทานฏฺโฐ อาวิ ภวติฯ สํโยคปลิโพธฏฺฐา นิโรธมคฺคทสฺสเนหิ, เต จ สํสารสํโยชนมคฺคนิวารณาการา ทฏฺฐพฺพาฯ

นิสฺสรนฺติ เอตฺถ สตฺตา, สยเมว วา นิสฺสฏํ วิสํยุตฺตํ สพฺพสงฺขเตหิ สพฺพุปธิปฏินิสฺสคฺคภาวโตติ นิสฺสรณํฯ อยมสฺส สภาเวน อาวิภวนากาโรฯ วิเวกาสงฺขตามตฏฺฐา สมุทยมคฺคทุกฺขทสฺสนาวิภวนาการา, สมุทยกฺขยอปฺปจฺจยอวินาสิตา วาฯ สํสารโต นิคฺคมนํ นิยฺยานํฯ อยมสฺส สรเสน ปกาสนากาโร, อิตเร สมุทยนิโรธทุกฺขทสฺสเนหิฯ