เมนู

กุสลํ กมฺมํ สกํ เอกนฺตํ หิตสุขาวหตฺตาฯ ตปฺปฏิปกฺขตฺตา อิตรํ อกุสลํ กมฺมํ โนสกํฯ สจฺจปฏิเวธานุโลมนํ สจฺจานุโลมนํ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ตปฺปฏิเวธปจฺจยภาเวนา’’ติฯ มคฺคสจฺจสฺส อนุโลมนโต วา สจฺจานุโลมิกตา, ตถา ปรมตฺถสจฺจสฺส อนุโลมนโตฯ เตนาห อฏฺฐกถายํ ‘‘มคฺคสจฺจสฺสา’’ติอาทิฯ ปญฺญา วุตฺตา ปญฺญาวิสเย ปญฺญากิจฺจสฺส ทสฺสิตตฺตาฯ ‘‘โยควิหิเตสู’’ติอาทินา วุตฺตภูมินิทฺเทโส, ‘‘กมฺมสฺสกตํ สจฺจานุโลมิก’’นฺติ วุตฺตสรูปนิทฺเทโส, ‘‘รูปํ อนิจฺจ’’นฺติอาทินา วุตฺตปฺปการนิทฺเทโส จ ยถาวุตฺตา…เป.… นิทฺเทสาฯ ‘‘โยควิหิเตสุ กมฺมายตเนสุ ขนฺติํ, กมฺมสฺสกตํ ขนฺติํ, ‘รูปํ อนิจฺจ’นฺติ ขนฺติ’’นฺติอาทินา ขนฺติอาทิปเทหิ โยเชตพฺพาฯ โอโลกนํ ปจฺจกฺขกรณํฯ ธมฺมา โอโลกนํ ขมนฺตีติ ปญฺญาย ตโทโลกนสมตฺถตมาหฯ

[769] มุญฺจตีติ ปชหติฯ อารพฺภ-กิริยาย อธิฏฺฐานํ สมงฺคิภาโว, อธิกรณํ ปฏฺฐปนนฺติ อาห ‘‘มุญฺจ…เป.… วตฺตุํ ยุตฺต’’นฺติฯ

[770] ปญฺจสีลทสสีลานิ กมฺมวฏฺเฏกเทสภูตานิ สนฺธาย เตสํ ธมฺมฏฺฐิติยํ สมวโรโธ วุตฺโตฯ สติปิ สวเนติ ‘‘อิธ, ภิกฺขเว, อริยสาวโก ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต’’ติอาทินา (อ. นิ. 8.39; กตา. 480) ตถาคตโต สวเน สติปิฯ ภิกฺขุอาทีนมฺปิ ตํ วุตฺตํ อธิสีลปญฺญาปนํ วิย น พุทฺธาเวณิกนฺติฯ

อธิปญฺญานิพฺพตฺเตสูติ ฐเปตฺวา อธิปญฺญํ ตทญฺเญสุ มคฺคผลธมฺเมสุฯ ตทธิฏฺฐาเนสูติ ตสฺสา อธิปญฺญาย อธิฏฺฐาเนสุ วิปสฺสนาธมฺเมสุฯ

[771] อปายุปฺปาทนํ อวฑฺฒินิพฺพตฺตนํฯ ตสฺมิํเยว ฐาเนติ ตสฺมิํเยว ขเณฯ

ติกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. จตุกฺกนิทฺเทสวณฺณนา

[793] ปริตสฺสนํ ปริตฺตาโส, จิตฺตุตฺราโส จาติ ‘‘น ปริตสฺสตี’’ติ ปทสฺส ‘‘น ปตฺเถติ น อุตฺตสตี’’ติ อตฺถมาหฯ