เมนู

ยํ วุตฺตํ โหตีติ ‘‘เอเตสุ ปนา’’ติอาทินา อฏฺฐกถาวจเนน ยํ อตฺถชาตํ วุตฺตํ โหติฯ ตํ ทสฺเสนฺโตติ ตํ นิทฺธาเรตฺวา ทสฺเสนฺโตฯ ‘‘ปุพฺพโยคาธิคมา’’ติ วตฺวา ‘‘ทฺเวปี’’ติ วจนํ อธิคมสหิโตเยว ปุพฺพโยโค ปเภทสฺส พลวปจฺจโย, น เกวโลติ ทสฺสนตฺถํฯ เตน วุตฺตํ อฏฺฐกถายํ ‘‘ทฺเวปิ เอกโต หุตฺวา’’ติ (วิภ. อฏฺฐ. 718)ฯ ‘‘ทฺเวปิ วิสทการณา’’ติ วุตฺเต ปุพฺพโยคสฺสาปิ วิสทการณตฺตํ ลพฺภเตวาติ อาห ‘‘ทฺเวปิ วิสทการณาติ…เป.… วุตฺต’’นฺติฯ

สงฺคหวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. สจฺจวาราทิวณฺณนา

[719] กาลตฺตเยปีติ อตีตาทีสุ ตีสุปิ กาเลสุฯ เหตุผลธมฺมา เหตูนํ ผลภูตา ธมฺมา, ปจฺจยนิพฺพตฺตาติ อตฺโถฯ เตสญฺจ เหตุธมฺมาติ เตสํ เหตุผลานํ ปจฺจยนิพฺพตฺตานํ เหตุภูตา ธมฺมา ‘‘ธมฺมา’’ติ วุตฺตาติ โยชนาฯ วิเนยฺยวเสนาติ ตถาวิเนตพฺพปุคฺคลชฺฌาสยวเสนฯ อุปฺปนฺนา สมุปฺปนฺนาติอาทิ น วุตฺตนฺติ อุปฺปนฺนา สมุปฺปนฺนา อุฏฺฐิตา สมุฏฺฐิตา ปจฺจุปฺปนฺนาติอาทิ น วุตฺตํ เอกนฺตปจฺจุปฺปนฺนสฺเสว สงฺคาหกตฺตาฯ ตํนิพฺพตฺตกาติ เตสํ อตฺถภาเวน วุตฺตานํ นิปฺผาทกาฯ ธมฺมาติ วุตฺตา ธมฺมภาเวน กถิตาฯ

สจฺจวาราทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สุตฺตนฺตภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา

[725] สามญฺเญน วตฺวา วิเสเสน อวุตฺตตฺตาติ ‘‘เตสํ วิปาเก’’ติ ยถาวุตฺตกุสลวิปากตาทิสามญฺเญน วตฺวา สเหตุกาเหตุกาทิวิเสเสน อวุตฺตตฺตา, สรูเปน นิทฺธาเรตฺวา อวุตฺตตฺตาติ อตฺโถฯ อวิปากตฺตาติ อวิปากธมฺมตฺตาฯ ยทิ เอวนฺติ ปจฺจยภาวโต ลพฺภมาโนปิ ธมฺมภาโว อวิปากธมฺมตาย กิริยานํ ยทิ น วุตฺโต, เอวํ สติฯ สติปิ ปจฺจยุปฺปนฺนภาเว อวิปากภาวโต อตฺถภาโวปิ น วตฺตพฺโพฯ เตนาห ‘‘วิปากา น โหนฺตีติ อตฺถภาโว จ น วตฺตพฺโพ’’ติฯ เอวญฺเจติ ยทิ ปจฺจยุปฺปนฺนตฺตา กิริยานํ อตฺถภาโว วุตฺโตฯ