เมนู

‘‘กุสลากุสลานํ ปน วิปาเก จา’’ติ -สทฺเทน กุสลากุสเล จาติ สมุจฺเจตพฺโพติ อาห ‘‘กุสล…เป.… วตฺตพฺพ’’นฺติฯ มูลปเทกปจฺจยตาวเสนาติ มูลปทสฺส เอกปจฺจยภาววเสน อุปนิสฺสยปจฺจยตาวเสนฯ เอกสฺเสว นยสฺสาติ กุสลากุสเลสุ อวิชฺชามูลกสฺส, วิปาเกสุ กุสลากุสลมูลกสฺสาติ เอวํ เอกสฺเสว นยสฺส วเสนฯ ธมฺมปจฺจยเภเทติ ธมฺมสฺส ปจฺจยภูตสฺส, ปจฺจยุปฺปนฺนสฺส วา ปจฺจยภาเวน เภเทติ อิมมตฺถํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อวิชฺชาทีน’’นฺติอาทิํ วตฺวา ปุน ตเมว ‘‘ตํตํจิตฺตุปฺปาทา’’ติอาทินา ปการนฺตเรน วิภาเวติฯ

กุสลมูลกวิปากนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปฏิจฺจสมุปฺปาทวิภงฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. สติปฏฺฐานวิภงฺโค

1. สุตฺตนฺตภาชนียํ

อุทฺเทสวารวณฺณนา

[355] สมานสทฺทวจนียานํ อตฺถานํ อุทฺธรณํ อตฺถุทฺธาโรฯ โส ยสฺมา สทฺทตฺถวิจาโร น โหติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘น อิธ…เป.… อตฺถทสฺสน’’นฺติฯ ป-สทฺโท ปธานตฺถทีปโก ‘‘ปณีตา ธมฺมา’’ติอาทีสุ (ธ. ส. ติกมาติกา 14) วิยฯ

อนวสฺสุตตา อนุปกิลิฏฺฐตาฯ เตนาห ‘‘ตทุภยวีติวตฺตตา’’ติฯ

ภุสตฺถํ ปกฺขนฺทนนฺติ ภุสตฺถวิสิฏฺฐํ ปกฺขนฺทนํ อนุปวิสนํฯ

อสฺสาทสฺสาติ ตณฺหายฯ ‘‘นิจฺจํ อตฺตา’’ติ อภินิเวสวตฺถุตาย ทิฏฺฐิยา วิเสสการณานํ จิตฺตธมฺมานํ ตณฺหายปิ วตฺถุภาวโต วิเสสคฺคหณํ, ตถา กายเวทนานํ ทิฏฺฐิยาปิ วตฺถุภาวสมฺภวโต ‘‘วิเสเสนา’’ติ วุตฺตํฯ สราควีตราคาทิวิภาคทฺวยวเสเนว จิตฺตานุปสฺสนาย วุตฺตตฺตา ตํ ‘‘นาติปเภทคต’’นฺติ วุตฺตํฯ ธมฺมาติ อิธ สญฺญาสงฺขารกฺขนฺธา อธิปฺเปตา, สงฺขารกฺขนฺโธ จ ผสฺสาทิวเสน อเนกเภโทติ ธมฺมานุปสฺสนา ‘‘อติปเภทคตา’’ติ วุตฺตาฯ สราคาทิวิภาควเสน โสฬสเภทตฺตา วา จิตฺตานุปสฺสนา นาติปเภทคตา วุตฺตา, สุตฺเต อาคตนเยน นีวรณาทิวเสน อเนกเภทตฺตา ธมฺมานุปสฺสนา อติปเภทคตา วุตฺตาฯ ‘‘วิสุทฺธิมคฺโคติ วุตฺตานี’’ติ อาเนตฺวา โยเชตพฺพํฯ ตา อนุปสฺสนา เอเตสนฺติ ตทนุปสฺสนา, จิตฺตธมฺมานุปสฺสิโน ปุคฺคลา, เตสํฯ

ตตฺถ ‘‘อสุภภาวทสฺสเนนา’’ติ ยถาฐิตวเสนาปิ โยชนา ลพฺภเตวฯ ภโวฆสฺส เวทนา วตฺถุ ภวสฺสาทภาวโตฯ นิจฺจคฺคหณวเสนาติ อตฺตาภินิเวสวิสิฏฺฐสฺส นิจฺจคฺคหณสฺส วเสนฯ ตถา หิ วุตฺตํ ‘‘สสฺสตสฺส อตฺตโน’’ติฯ โอเฆสุ วุตฺตนยา เอว โยคาสเวสุปิ โยชนา อตฺถโต อภินฺนตฺตาติ เต น คหิตาฯ