เมนู

ตปฺปจฺจยธมฺมเภเทติ อชฺโฌหรณียวตฺถุสฬายตนอวิชฺชาอภิสงฺขารสงฺขาเต เตสํ ปจฺจยภูตธมฺมวิเสเส, โอชฏฺฐมกรูปเวทนาปฏิสนฺธิวิญฺญาณนามรูปสงฺขาเต วา ตนฺนิพฺพตฺตธมฺมวิเสเส, เต ปจฺจยา เอเตสํ ธมฺมวิเสสานนฺติ ตปฺปจฺจยธมฺมเภทา ฯ รูปาทิอารมฺมณวเสน วาติ โยชนาฯ ยานทฺวยวเสนาติ สมถวิปสฺสนายานทฺวยวเสนฯ กิญฺจาปิ มคฺคกฺขเณ สมถวิปสฺสนา ยุคนทฺธาว, ยถา ปน สุญฺญตาทิสมญฺญา, เอวํ สมถวิปสฺสนาสมญฺญาปิ อาคมนโต มคฺคสฺส สิยุนฺติ อาห ‘‘อาคมนวเสน วุตฺโต’’ติฯ ยสฺส วา ปญฺญินฺทฺริยํ อธิกํ, ตสฺส มคฺโค วิปสฺสนา, อิตรสฺส สมโถติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ

สมาธิชาติ สมาธานฏฺโฐวฯ ตโต เอวาติ สมาธิอนุคุณกิริยตฺตาวฯ

อาทาย อูหิตฺวาติ คเหตฺวา วิย ตกฺเกตฺวา วิตกฺเกตฺวาฯ ทฺวินฺนนฺติ สมฺมาทิฏฺฐิสมฺมาสงฺกปฺปานํฯ ปุริมกาลสฺส วิย นิทฺเทโส ยถา ‘‘เอกํ ขนฺธํ ปฏิจฺจ ตโย ขนฺธา’’ติ, ‘‘เอกํ มหาภูตํ ปฏิจฺจ ตโย มหาภูตา’’ติ จฯ

โอคาหิตุนฺติ ญาเณน ปฏิวิชฺฌิตุํฯ คเหตุํ อสกฺกุเณยฺยตาย สณฺหตฺตํฯ สุขุมาย ปญฺญาย คเหตพฺพตาย สุขุมตฺตํฯ อิตีติ อิมินา กเมนาติ อยมตฺโถติ อธิปฺปาเยนาห ‘‘อิติสทฺเทน วิชานนกฺกมํ ทสฺเสตี’’ติฯ เอวํ ปกาเรหีติ เอวํ-สทฺเทน โชติยมาโน เอว อตฺโถ ปการ-สทฺเทน วุจฺจตีติ ‘‘เอวํ-สทฺเทน วิชานนการณภูเต นเย ทสฺเสตี’’ติ วุตฺตํฯ อิตีติ วา นิทสฺสนตฺโถฯ เตน วุตฺตปฺปเภเท ปจฺจามสนวเสน นิทสฺเสติฯ เอวํ-สทฺโท อิทมตฺโถฯ เตน เอวํ ปกาเรหีติ อิทํปกาเรหิ, อีทิเสหีติ อตฺโถฯ

อุทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

1. ทุกฺขสจฺจนิทฺเทโส

ชาตินิทฺเทสวณฺณนา

[190] ‘‘ชาติอาทินิทฺเทเส’’ติ อิมินา ‘‘ตตฺถา’’ติ ปทสฺส อตฺถํ วทติฯ ทุกฺขมาติกาติ ทุกฺขทุกฺขาทีนํ ทุกฺขวิเสสานํ อุทฺเทโสฯ ปททฺวเยติ ‘‘ปริยายทุกฺขํ, นิปฺปริยายทุกฺข’’นฺติ เอตสฺมิํ ปททฺวเยฯ