จิตฺตานุปสฺสนานิทฺเทสวณฺณนา
[365] กิเลสสมฺปยุตฺตานํ ธมฺมานํ เกหิจิ กิเลเสหิ วิปฺปโยเคปิ สติ เยหิ สมฺปยุตฺตา, เตหิ สํกิเลสภาเวน สทิเสหิ สํกิลิฏฺฐตฺตา อิตเรหิปิ น วิสุทฺธตา โหตีติ อาห ‘‘น ปจฺฉิมปทํ ภชนฺตี’’ติฯ ทุวิธนฺติ วิสุํ วจนํ สราคสโทเสหิ วิสิฏฺฐคฺคหณตฺถํฯ อวิปสฺสนุปคตฺตา ‘‘อิธ โอกาโสว นตฺถี’’ติ วุตฺตํฯ
จิตฺตานุปสฺสนานิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
ธมฺมานุปสฺสนานิทฺเทโส
ก. นีวรณปพฺพวณฺณนา
[367] กณฺหสุกฺกานํ ยุคนทฺธตา นตฺถีติ ปชานนกาเล อภาวา ‘‘อภิณฺหสมุทาจารวเสนา’’ติ อาหฯ
สุภมฺปีติ กามจฺฉนฺโทปิฯ โส หิ อตฺตโน คหณากาเรน ‘‘สุภ’’นฺติ วุจฺจติ, เตนากาเรน ปวตฺตมานกสฺส อญฺญสฺส กามจฺฉนฺทสฺส นิมิตฺตตฺตา ‘‘นิมิตฺต’’นฺติ จาติฯ อากงฺขิตสฺส หิตสุขสฺส อนุปายภูโต มนสิกาโร อนุปายมนสิกาโรฯ ตตฺถาติ นิปฺผาเทตพฺเพ อารมฺมณภูเต จ ทุวิเธปิ สุภนิมิตฺเตฯ
อสุภมฺปีติ อสุภชฺฌานมฺปิฯ ตํ ปน ทสสุ อสุเภสุ เกสาทีสุ จ ปวตฺตํ ทฏฺฐพฺพํฯ เกสาทีสุ หิ สญฺญา อสุภสญฺญาติ คิริมานนฺทสุตฺเต วุตฺตาติฯ เอตฺถ จตุพฺพิธสฺสปิ อโยนิโสมนสิการสฺส โยนิโสมนสิการสฺส จ ทสฺสนํ นิรวเสสทสฺสนตฺถํ กตนฺติ เวทิตพฺพํฯ เตสุ ปน อสุเภ สุภนฺติ อสุภนฺติ จ มนสิกาโร อิธาธิปฺเปโต, ตทนุกุลตฺตา วา อิตเรปีติฯ
โภชเน มตฺตญฺญุโน ถินมิทฺธาภิภวาภาวา โอตารํ อลภมาโน กามราโค ปหียตีติ วทนฺติฯ