เยน เยน สํวณฺณนาวิเสสภูเตน เววจนหารสมฺปาเตน เววจนานิ นีหริตานิ, โส โส สํวณฺณนาวิเสสภูโต เววจนหารสมฺปาโต นิยุตฺโต ยถาสมฺภวํ นีหริตฺวา ยุชฺชิตพฺโพติ อตฺโถ คหิโตติฯ

อิติ เววจนหารสมฺปาเต สตฺติพลานุรูปา รจิตา

วิภาวนา นิฏฺฐิตาฯ

ปณฺฑิเตหิ ปน…เป.… คเหตพฺโพติฯ

11. ปญฺญตฺติหารสมฺปาตวิภาวนา

[73] เยน เยน เววจนหารสมฺปาเตน เววจนานิ นิทฺธาริตานิ, โส เววจนหารสมฺปาโต ปริปุณฺโณ, ‘‘กตโม ปญฺญตฺติหารสมฺปาโต’’ติ ปุจฺฉิตพฺพตฺตา ‘‘ตตฺถ กตโม ปญฺญตฺติหารสมฺปาโต’’ติอาทิ วุตฺตํฯ

‘‘กตมา สุตฺตปฺปเทสภูตา ปญฺญตฺติ กตเมสํ ธมฺมานํ ปญฺญตฺตี’’ติ ปุจฺฉิตพฺพตฺตา ‘‘ตสฺมา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ‘‘ตสฺมา รกฺขิตจิตฺตสฺสา’’ติ ปญฺญตฺติ สติยา ปทฏฺฐานสฺส รกฺขิตพฺพสฺส จิตฺตสฺส ปญฺญาปนโต สติยา ปทฏฺฐานปญฺญตฺติ นามฯ สติยา หิ รกฺขิตพฺพํ จิตฺตํ สติยา ปทฏฺฐานํ อธิฏฺฐานํ นามฯ เตนาห อฏฺฐกถายํ – ‘‘อธิฏฺฐหิตฺวา รกฺขนฺติยา สติยา รกฺขิยมานํ จิตฺตํ ตสฺสา อธิฏฺฐานํ วิย โหตี’’ติฯ ‘‘สมฺมาสงฺกปฺปโคจโร’’ติ ปญฺญตฺติ สมถสฺส ภาวนาย ปญฺญาปนโต สมถสฺส ภาวนาปญฺญตฺติ นามฯ ‘‘สมฺมาทิฏฺฐิปุเรกฺขาโร, ญตฺวาน อุทยพฺพย’’นฺติ ปญฺญตฺติ ทสฺสนภูมิยา นิกฺเขปสฺส ปญฺญาปนโต นิกฺเขปปญฺญตฺติ นามฯ ‘‘ถินมิทฺธาภิภู ภิกฺขู’’ติ สมุทยสฺส อนวเสสปฺปหานสฺส ปญฺญาปนโต อนวเสสปฺปหานปญฺญตฺติ นามฯ ‘‘สพฺพา ทุคฺคติโย ชเห’’ติ ปญฺญตฺติ มคฺคสฺส อริยมคฺคสฺส ภาวนาย ปญฺญาปนโต ภาวนาปญฺญตฺติ นามฯ

‘‘เอตฺตโกว ปญฺญตฺติหารสมฺปาโต ปริปุณฺโณ’’ติ วตฺตพฺพตฺตา ‘‘นิยุตฺโต ปญฺญตฺติหารสมฺปาโต’’ติ วุตฺตํฯ

เยน เยน สํวณฺณนาวิเสสภูเตน ปญฺญตฺติหารสมฺปาเตน ปญฺญตฺติปฺปเภทา นิทฺธาริตา, โส โส สํวณฺณนาวิเสสภูโต ปญฺญตฺติหารสมฺปาโต นิยุตฺโต ยถารหํ นิทฺธาเรตฺวา ยุชฺชิตพฺโพติ อตฺโถ คเหตพฺโพติฯ

อิติ ปญฺญตฺติหารสมฺปาเต สตฺติพลานุรูปา รจิตา

วิภาวนา นิฏฺฐิตาฯ

ปณฺฑิเตหิ ปน…เป.… คเหตพฺโพติฯ

12. โอตรณหารสมฺปาตวิภาวนา

[74] เยน เยน ปญฺญตฺติหารสมฺปาเตน ปญฺญตฺติปฺปเภทา นิทฺธาริตา, โส ปญฺญตฺติหารสมฺปาโต ปริปุณฺโณ, ‘‘กตโม โอตรโณ หารสมฺปาโต’’ติ ปุจฺฉิตพฺพตฺตา ‘‘ตตฺถ กตโม โอตรโณ หารสมฺปาโต’’ติอาทิมาหฯ

‘‘ตตฺถ ติสฺสํ คาถายํ กตมานิ อินฺทฺริยานิ นิทฺธาเรตฺวา กตเมหิ นิทฺธาริเตหิ ธมฺเมหิ โอตรตี’’ติ ปุจฺฉิตพฺพตฺตา ‘‘ตสฺมา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ยา ‘‘ตสฺมา รกฺขิตจิตฺตสฺสา’’ติอาทิคาถา วุตฺตา, ติสฺสํ คาถายํ ‘‘ตสฺมา…เป.… ปุเรกฺขาโร’’ติ สุตฺตปฺปเทเสน สมฺมาทิฏฺฐิ คหิตา, สมฺมาทิฏฺฐิยา คหิตาย ปญฺจินฺทฺริยานิ สทฺธาทิปญฺจินฺทฺริยานิ คหิตานิ ภวนฺติฯ

ตานิเยว สทฺธาทิปญฺจินฺทฺริยานิ วิชฺชาย อุปการตฺตา วา ปทฏฺฐานตฺตา วา วิชฺชา ภวนฺติ, วิชฺชุปฺปาทา ตาทิสาย วิชฺชาย อุปฺปาทา อุปฺปาทเหตุโต อวิชฺชานิโรโธ สมฺภวติ, อวิชฺชานิโรธา สงฺขารนิโรโธ สมฺภวติ…เป.… ชาตินิโรธา ชรามรณนิโรโธ สมฺภวตีติฯ อยํ โอตรณา ปฏิจฺจสมุปฺปาเทน ปญฺจินฺทฺริยานํ โอตรณา นามฯ

ตานิเยว ปญฺจินฺทฺริยานิ สีลกฺขนฺเธน สมาธิกฺขนฺเธน ปญฺญากฺขนฺเธน ตีหิ ขนฺเธหิ สงฺคหิตานิ ภวนฺติ สทฺธาวีริเยหิ สีลสมฺภวโต, สติยา จ ปญฺญานุวตฺตกตฺตาฯ อยํ โอตรณา ขนฺเธหิ ปญฺจินฺทฺริยานํ โอตรณา นามฯ

ตานิเยว ปญฺจินฺทฺริยานิ สงฺขารปริยาปนฺนานิ ภวนฺติฯ เย สงฺขารา อนาสวา ภวนฺติ, ภวงฺคา ภวเหตู โน ภวนฺติ, เต อนาสวา สงฺขารา ธมฺมธาตุสงฺคหิตา ภวนฺติ ธมฺมธาตุยา อนฺโตคธตฺตาฯ อยํ โอตรณา ธาตูหิ ปญฺจินฺทฺริยานํ โอตรณา นามฯ