6. สีหสุตฺตํ

[78] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘สีโห, ภิกฺขเว, มิคราชา สายนฺหสมยํ อาสยา นิกฺขมติ; อาสยา นิกฺขมิตฺวา วิชมฺภติ; วิชมฺภิตฺวา สมนฺตา จตุทฺทิสา อนุวิโลเกติ; สมนฺตา จตุทฺทิสา อนุวิโลเกตฺวา ติกฺขตฺตุํ สีหนาทํ นทติ; ติกฺขตฺตุํ สีหนาทํ นทิตฺวา โคจราย ปกฺกมติฯ เย หิ เกจิ, ภิกฺขเว, ติรจฺฉานคตา ปาณา สีหสฺส มิครญฺโญ นทโต สทฺทํ สุณนฺติ; เยภุยฺเยน ภยํ สํเวคํ สนฺตาสํ อาปชฺชนฺติ; พิลํ พิลาสยา ปวิสนฺติ; ทกํ ทกาสยา ปวิสนฺติ; วนํ วนาสยา ปวิสนฺติ; อากาสํ ปกฺขิโน ภชนฺติฯ เยปิ เต, ภิกฺขเว, รญฺโญ นาคา คามนิคมราชธานีสุ, ทฬฺเหหิ วรตฺเตหิ พทฺธา, เตปิ ตานิ พนฺธนานิ สญฺฉินฺทิตฺวา สมฺปทาเลตฺวา ภีตา มุตฺตกรีสํ จชมานา [โมจนฺตา (ปี. ก.)], เยน วา เตน วา ปลายนฺติฯ เอวํ มหิทฺธิโก โข, ภิกฺขเว, สีโห มิคราชา ติรจฺฉานคตานํ ปาณานํ, เอวํ มเหสกฺโข, เอวํ มหานุภาโว’’ฯ

‘‘เอวเมว โข, ภิกฺขเว, ยทา ตถาคโต โลเก อุปฺปชฺชติ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาฯ โส ธมฺมํ เทเสติ – ‘อิติ รูปํ, อิติ รูปสฺส สมุทโย, อิติ รูปสฺส อตฺถงฺคโม; อิติ เวทนา… อิติ สญฺญา… อิติ สงฺขารา… อิติ วิญฺญาณํ, อิติ วิญฺญาณสฺส สมุทโย, อิติ วิญฺญาณสฺส อตฺถงฺคโม’ติฯ เยปิ เต, ภิกฺขเว, เทวา ทีฆายุกา วณฺณวนฺโต สุขพหุลา อุจฺเจสุ วิมาเนสุ จิรฏฺฐิติกา เตปิ ตถาคตสฺส ธมฺมเทสนํ สุตฺวา เยภุยฺเยน ภยํ สํเวคํ สนฺตาสํ อาปชฺชนฺติ – ‘อนิจฺจาว กิร, โภ, มยํ สมานา นิจฺจมฺหาติ อมญฺญิมฺหฯ อทฺธุวาว กิร, โภ, มยํ สมานา ธุวมฺหาติ อมญฺญิมฺหฯ อสสฺสตาว กิร, โภ, มยํ สมานา สสฺสตมฺหาติ อมญฺญิมฺหฯ มยมฺปิ กิร, โภ, อนิจฺจา อทฺธุวา อสสฺสตา สกฺกายปริยาปนฺนา’ติฯ เอวํ มหิทฺธิโก โข, ภิกฺขเว, ตถาคโต สเทวกสฺส โลกสฺส, เอวํ มเหสกฺโข, เอวํ มหานุภาโว’’ติฯ อิทมโวจ ภควา…เป.… เอตทโวจ สตฺถา –

‘‘ยทา พุทฺโธ อภิญฺญาย, ธมฺมจกฺกํ ปวตฺตยิ;

สเทวกสฺส โลกสฺส, สตฺถา อปฺปฏิปุคฺคโลฯ

‘‘สกฺกายญฺจ นิโรธญฺจ, สกฺกายสฺส จ สมฺภวํ;

อริยญฺจฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ, ทุกฺขูปสมคามินํฯ

‘‘เยปิ ทีฆายุกา เทวา, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;

ภีตา สนฺตาสมาปาทุํ, สีหสฺเสวิตเร มิคาฯ

อวีติวตฺตา สกฺกายํ, อนิจฺจา กิร โภ มยํ;

สุตฺวา อรหโต วากฺยํ, วิปฺปมุตฺตสฺส ตาทิโน’’ติฯ ฉฏฺฐํ;

7. ขชฺชนียสุตฺตํ

[79] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘เย หิ เกจิ, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรมานา อนุสฺสรนฺติ สพฺเพเต ปญฺจุปาทานกฺขนฺเธ อนุสฺสรนฺติ เอเตสํ วา อญฺญตรํฯ กตเม ปญฺจ? ‘เอวํรูโป อโหสิํ อตีตมทฺธาน’นฺติ – อิติ วา หิ, ภิกฺขเว, อนุสฺสรมาโน รูปํเยว อนุสฺสรติฯ ‘เอวํเวทโน อโหสิํ อตีตมทฺธาน’นฺติ – อิติ วา หิ, ภิกฺขเว, อนุสฺสรมาโน เวทนํเยว อนุสฺสรติฯ ‘เอวํสญฺโญ อโหสิํ อตีตมทฺธาน’นฺติ… ‘เอวํสงฺขาโร อโหสิํ อตีตมทฺธาน’นฺติ… ‘เอวํวิญฺญาโณ อโหสิํ อตีตมทฺธาน’นฺติ – อิติ วา หิ, ภิกฺขเว, อนุสฺสรมาโน วิญฺญาณเมว อนุสฺสรติ’’ฯ

‘‘กิญฺจ, ภิกฺขเว, รูปํ วเทถ? รุปฺปตีติ โข, ภิกฺขเว, ตสฺมา ‘รูป’นฺติ วุจฺจติฯ เกน รุปฺปติ? สีเตนปิ รุปฺปติ, อุณฺเหนปิ รุปฺปติ, ชิฆจฺฉายปิ รุปฺปติ, ปิปาสายปิ รุปฺปติ, ฑํสมกสวาตาตปสรีสปสมฺผสฺเสนปิ [… สิริํสปสมฺผสฺเสนปิ (สี. ปี.)] รุปฺปติฯ รุปฺปตีติ โข, ภิกฺขเว, ตสฺมา ‘รูป’นฺติ วุจฺจติฯ

‘‘กิญฺจ, ภิกฺขเว, เวทนํ วเทถ? เวทยตีติ โข, ภิกฺขเว, ตสฺมา ‘เวทนา’ติ วุจฺจติฯ กิญฺจ เวทยติ? สุขมฺปิ เวทยติ, ทุกฺขมฺปิ เวทยติ, อทุกฺขมสุขมฺปิ เวทยติฯ เวทยตีติ โข, ภิกฺขเว, ตสฺมา ‘เวทนา’ติ วุจฺจติฯ

‘‘กิญฺจ, ภิกฺขเว, สญฺญํ วเทถ? สญฺชานาตีติ โข, ภิกฺขเว, ตสฺมา ‘สญฺญา’ติ วุจฺจติฯ กิญฺจ สญฺชานาติ? นีลมฺปิ สญฺชานาติ, ปีตกมฺปิ สญฺชานาติ, โลหิตกมฺปิ สญฺชานาติ, โอทาตมฺปิ สญฺชานาติฯ สญฺชานาตีติ โข, ภิกฺขเว, ตสฺมา ‘สญฺญา’ติ วุจฺจติฯ