5. สตฺตฏฺฐานสุตฺตํ

[57] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘สตฺตฏฺฐานกุสโล, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ติวิธูปปริกฺขี อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย เกวลี วุสิตวา อุตฺตมปุริโสติ วุจฺจติฯ กถญฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สตฺตฏฺฐานกุสโล โหติ? อิธ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุ รูปํ ปชานาติ, รูปสมุทยํ ปชานาติ, รูปนิโรธํ ปชานาติ, รูปนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ; รูปสฺส อสฺสาทํ ปชานาติ, รูปสฺส อาทีนวํ ปชานาติ, รูปสฺส นิสฺสรณํ ปชานาติ; เวทนํ ปชานาติ … สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ ปชานาติ, วิญฺญาณสมุทยํ ปชานาติ, วิญฺญาณนิโรธํ ปชานาติ, วิญฺญาณนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ; วิญฺญาณสฺส อสฺสาทํ ปชานาติ, วิญฺญาณสฺส อาทีนวํ ปชานาติ, วิญฺญาณสฺส นิสฺสรณํ ปชานาติฯ

‘‘กตมญฺจ, ภิกฺขเว, รูปํ? จตฺตาโร จ มหาภูตา, จตุนฺนญฺจ มหาภูตานํ อุปาทาย รูปํฯ อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, รูปํฯ อาหารสมุทยา รูปสมุทโย; อาหารนิโรธา รูปนิโรโธฯ อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค รูปนิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘ยํ รูปํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ – อยํ รูปสฺส อสฺสาโทฯ ยํ รูปํ อนิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ – อยํ รูปสฺส อาทีนโวฯ โย รูปสฺมิํ ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ – อิทํ รูปสฺส นิสฺสรณํฯ

‘‘เย หิ เกจิ, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา เอวํ รูปํ อภิญฺญาย, เอวํ รูปสมุทยํ อภิญฺญาย, เอวํ รูปนิโรธํ อภิญฺญาย, เอวํ รูปนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ อภิญฺญาย; เอวํ รูปสฺส อสฺสาทํ อภิญฺญาย, เอวํ รูปสฺส อาทีนวํ อภิญฺญาย, เอวํ รูปสฺส นิสฺสรณํ อภิญฺญาย รูปสฺส นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺนา, เต สุปฺปฏิปนฺนาฯ เย สุปฺปฏิปนฺนา, เต อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย คาธนฺติฯ

‘‘เย จ โข เกจิ, ภิกฺขเว, สมณา วา พฺราหฺมณา วา เอวํ รูปํ อภิญฺญาย, เอวํ รูปสมุทยํ อภิญฺญาย, เอวํ รูปนิโรธํ อภิญฺญาย, เอวํ รูปนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ อภิญฺญาย; เอวํ รูปสฺส อสฺสาทํ อภิญฺญาย, เอวํ รูปสฺส อาทีนวํ อภิญฺญาย, เอวํ รูปสฺส นิสฺสรณํ อภิญฺญาย รูปสฺส นิพฺพิทา วิราคา นิโรธา อนุปาทา วิมุตฺตา, เต สุวิมุตฺตาฯ เย สุวิมุตฺตา, เต เกวลิโนฯ เย เกวลิโน วฏฺฏํ เตสํ นตฺถิ ปญฺญาปนายฯ

‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, เวทนา? ฉยิเม, ภิกฺขเว, เวทนากายา – จกฺขุสมฺผสฺสชา เวทนา…เป.… มโนสมฺผสฺสชา เวทนาฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, เวทนาฯ ผสฺสสมุทยา เวทนาสมุทโย; ผสฺสนิโรธา เวทนานิโรโธฯ อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค เวทนานิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ