เมนู

‘‘สเจ ตํ, อานนฺท, เอวํ ปุจฺเฉยฺยุํ – ‘กตเมสํ, อาวุโส อานนฺท, ธมฺมานํ อุปฺปาโท ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส [ฐิตานํ (สฺยา. กํ. ปี. ก.)] อญฺญถตฺตํ ปญฺญายตี’ติ? เอวํ ปุฏฺโฐ ตฺวํ, อานนฺท, กินฺติ พฺยากเรยฺยาสี’’ติ? ‘‘สเจ มํ, ภนฺเต, เอวํ ปุจฺเฉยฺยุํ – ‘กตเมสํ, อาวุโส อานนฺท, ธมฺมานํ อุปฺปาโท ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายตี’ติ? เอวํ ปุฏฺโฐหํ, ภนฺเต, เอวํ พฺยากเรยฺยํ – ‘รูปสฺส โข, อาวุโส, อุปฺปาโท ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายติฯ เวทนาย… สญฺญาย… สงฺขารานํ… วิญฺญาณสฺส อุปฺปาโท ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายติฯ อิเมสํ โข, อาวุโส, ธมฺมานํ อุปฺปาโท ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายตี’ติฯ เอวํ ปุฏฺโฐหํ, ภนฺเต, เอวํ พฺยากเรยฺย’’นฺติฯ

‘‘สาธุ สาธุ, อานนฺท! รูปสฺส โข, อานนฺท, อุปฺปาโท ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายติฯ เวทนาย… สญฺญาย… สงฺขารานํ… วิญฺญาณสฺส อุปฺปาโท ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายติฯ อิเมสํ โข, อานนฺท, ธมฺมานํ อุปฺปาโท ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายตีติฯ เอวํ ปุฏฺโฐ ตฺวํ, อานนฺท, เอวํ พฺยากเรยฺยาสี’’ติฯ ปญฺจมํฯ

6. ทุติยอานนฺทสุตฺตํ

[38] สาวตฺถินิทานํ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ ภควา เอตทโวจ –

‘‘สเจ ตํ, อานนฺท, เอวํ ปุจฺเฉยฺยุํ – ‘กตเมสํ, อาวุโส อานนฺท, ธมฺมานํ อุปฺปาโท ปญฺญายิตฺถ, วโย ปญฺญายิตฺถ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิตฺถ? กตเมสํ ธมฺมานํ อุปฺปาโท ปญฺญายิสฺสติ, วโย ปญฺญายิสฺสติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิสฺสติ? กตเมสํ ธมฺมานํ อุปฺปาโท ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายตี’ติ? เอวํ ปุฏฺโฐ ตฺวํ, อานนฺท, กินฺติ พฺยากเรยฺยาสี’’ติ? ‘‘สเจ มํ, ภนฺเต, เอวํ ปุจฺเฉยฺยุํ – ‘กตเมสํ, อาวุโส อานนฺท, ธมฺมานํ อุปฺปาโท ปญฺญายิตฺถ, วโย ปญฺญายิตฺถ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิตฺถ? กตเมสํ ธมฺมานํ อุปฺปาโท ปญฺญายิสฺสติ , วโย ปญฺญายิสฺสติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิสฺสติ ? กตเมสํ ธมฺมานํ อุปฺปาโท ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายตี’ติ? เอวํ ปุฏฺโฐหํ, ภนฺเต, เอวํ พฺยากเรยฺยํ – ‘ยํ โข, อาวุโส, รูปํ อตีตํ นิรุทฺธํ วิปริณตํ; ตสฺส อุปฺปาโท ปญฺญายิตฺถ, วโย ปญฺญายิตฺถ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิตฺถฯ ยา เวทนา อตีตา นิรุทฺธา วิปริณตา; ตสฺสา อุปฺปาโท ปญฺญายิตฺถ, วโย ปญฺญายิตฺถ, ฐิตาย อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิตฺถฯ ยา สญฺญา… เย สงฺขารา อตีตา นิรุทฺธา วิปริณตา; เตสํ อุปฺปาโท ปญฺญายิตฺถ, วโย ปญฺญายิตฺถ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิตฺถฯ ยํ วิญฺญาณํ อตีตํ นิรุทฺธํ วิปริณตํ; ตสฺส อุปฺปาโท ปญฺญายิตฺถ, วโย ปญฺญายิตฺถ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิตฺถฯ อิเมสํ โข, อาวุโส, ธมฺมานํ อุปฺปาโท ปญฺญายิตฺถ, วโย ปญฺญายิตฺถ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิตฺถ’’’ฯ

‘‘ยํ โข, อาวุโส, รูปํ อชาตํ อปาตุภูตํ; ตสฺส อุปฺปาโท ปญฺญายิสฺสติ, วโย ปญฺญายิสฺสติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิสฺสติฯ ยา เวทนา อชาตา อปาตุภูตา; ตสฺสา อุปฺปาโท ปญฺญายิสฺสติ, วโย ปญฺญายิสฺสติ, ฐิตาย อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิสฺสติฯ ยา สญฺญา…เป.… เย สงฺขารา อชาตา อปาตุภูตา; เตสํ อุปฺปาโท ปญฺญายิสฺสติ, วโย ปญฺญายิสฺสติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิสฺสติฯ ยํ วิญฺญาณํ อชาตํ อปาตุภูตํ; ตสฺส อุปฺปาโท ปญฺญายิสฺสติ, วโย ปญฺญายิสฺสติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิสฺสติฯ อิเมสํ โข, อาวุโส , ธมฺมานํ อุปฺปาโท ปญฺญายิสฺสติ, วโย ปญฺญายิสฺสติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิสฺสติฯ

‘‘ยํ โข, อาวุโส, รูปํ ชาตํ ปาตุภูตํ; ตสฺส อุปฺปาโท ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายติฯ ยา เวทนา ชาตา ปาตุภูตา…เป.… ยา สญฺญา… เย สงฺขารา ชาตา ปาตุภูตา; เตสํ อุปฺปาโท ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายติฯ ยํ วิญฺญาณํ ชาตํ ปาตุภูตํ ตสฺส อุปฺปาโท ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายติฯ อิเมสํ โข, อาวุโส, ธมฺมานํ อุปฺปาโท ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายตี’ติฯ เอวํ ปุฏฺโฐหํ, ภนฺเต, เอวํ พฺยากเรยฺย’’นฺติฯ

‘‘สาธุ , สาธุ, อานนฺท! ยํ โข, อานนฺท, รูปํ อตีตํ นิรุทฺธํ วิปริณตํ; ตสฺส อุปฺปาโท ปญฺญายิตฺถ, วโย ปญฺญายิตฺถ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิตฺถฯ ยา เวทนา … ยา สญฺญา… เย สงฺขารา… ยํ วิญฺญาณํ อตีตํ นิรุทฺธํ วิปริณตํ; ตสฺส อุปฺปาโท ปญฺญายิตฺถ, วโย ปญฺญายิตฺถ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิตฺถฯ อิเมสํ โข, อานนฺท, ธมฺมานํ อุปฺปาโท ปญฺญายิตฺถ, วโย ปญฺญายิตฺถ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิตฺถฯ

‘‘ยํ โข, อานนฺท, รูปํ อชาตํ อปาตุภูตํ; ตสฺส อุปฺปาโท ปญฺญายิสฺสติ, วโย ปญฺญายิสฺสติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิสฺสติฯ ยา เวทนา… ยา สญฺญา… เย สงฺขารา… ยํ วิญฺญาณํ อชาตํ อปาตุภูตํ; ตสฺส อุปฺปาโท ปญฺญายิสฺสติ , วโย ปญฺญายิสฺสติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิสฺสติฯ อิเมสํ โข, อานนฺท, ธมฺมานํ อุปฺปาโท ปญฺญายิสฺสติ, วโย ปญฺญายิสฺสติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายิสฺสติฯ

‘‘ยํ โข, อานนฺท, รูปํ ชาตํ ปาตุภูตํ; ตสฺส อุปฺปาโท ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายติฯ ยา เวทนา ชาตา ปาตุภูตา… ยา สญฺญา… เย สงฺขารา… ยํ วิญฺญาณํ ชาตํ ปาตุภูตํ; ตสฺส อุปฺปาโท ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายติฯ อิเมสํ โข, อานนฺท, ธมฺมานํ อุปฺปาโท ปญฺญายติ, วโย ปญฺญายติ, ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายตีติฯ เอวํ ปุฏฺโฐ ตฺวํ, อานนฺท, เอวํ พฺยากเรยฺยาสี’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. อนุธมฺมสุตฺตํ

[39] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺนสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน อยมนุธมฺโม โหติ ยํ รูเป นิพฺพิทาพหุโล [นิพฺพิทาพหุลํ (ปี. ก.)] วิหเรยฺย, เวทนาย นิพฺพิทาพหุโล วิหเรยฺย, สญฺญา นิพฺพิทาพหุโล วิหเรยฺย, สงฺขาเรสุ นิพฺพิทาพหุโล วิหเรยฺย, วิญฺญาเณ นิพฺพิทาพหุโล วิหเรยฺยฯ โย รูเป นิพฺพิทาพหุโล วิหรนฺโต, เวทนาย… สญฺญาย… สงฺขาเรสุ นิพฺพิทาพหุโล วิหรนฺโต, วิญฺญาเณ นิพฺพิทาพหุโล วิหรนฺโต รูปํ ปริชานาติ, เวทนํ… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ ปริชานาติ, โส รูปํ ปริชานํ, เวทนํ… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ ปริชานํ ปริมุจฺจติ รูปมฺหา, ปริมุจฺจติ เวทนา , ปริมุจฺจติ สญฺญาย , ปริมุจฺจติ สงฺขาเรหิ, ปริมุจฺจติ วิญฺญาณมฺหา, ปริมุจฺจติ ชาติยา ชรามรเณน โสเกหิ ปริเทเวหิ ทุกฺเขหิ โทมนสฺเสหิ อุปายาเสหิ, ปริมุจฺจติ ทุกฺขสฺมาติ วทามี’’ติฯ สตฺตมํฯ

8. ทุติยอนุธมฺมสุตฺตํ

[40] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺนสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน อยมนุธมฺโม โหติ ยํ รูเป อนิจฺจานุปสฺสี วิหเรยฺย…เป.… ปริมุจฺจติ ทุกฺขสฺมาติ วทามี’’ติฯ อฏฺฐมํฯ

9. ตติยอนุธมฺมสุตฺตํ

[41] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺนสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน อยมนุธมฺโม โหติ ยํ รูเป ทุกฺขานุปสฺสี วิหเรยฺย…เป.… ปริมุจฺจติ ทุกฺขสฺมาติ วทามี’’ติฯ นวมํฯ

10. จตุตฺถอนุธมฺมสุตฺตํ

[42] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺนสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน อยมนุธมฺโม โหติ ยํ รูเป อนตฺตานุปสฺสี วิหเรยฺย, เวทนาย… สญฺญาย… สงฺขาเรสุ… วิญฺญาเณ อนตฺตานุปสฺสี วิหเรยฺยฯ โย รูเป อนตฺตานุปสฺสี วิหรนฺโต…เป.… รูปํ ปริชานาติ, เวทนํ… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ ปริชานาติ, โส รูปํ ปริชานํ, เวทนํ… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ ปริชานํ ปริมุจฺจติ รูปมฺหา, ปริมุจฺจติ เวทนาย, ปริมุจฺจติ สญฺญาย, ปริมุจฺจติ สงฺขาเรหิ, ปริมุจฺจติ วิญฺญาณมฺหา, ปริมุจฺจติ ชาติยา ชรามรเณน โสเกหิ ปริเทเวหิ ทุกฺเขหิ โทมนสฺเสหิ อุปายาเสหิ, ปริมุจฺจติ ทุกฺขสฺมาติ วทามี’’ติฯ ทสมํฯ

นตุมฺหากํวคฺโค จตุตฺโถฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

นตุมฺหาเกน ทฺเว วุตฺตา, ภิกฺขูหิ อปเร ทุเว;

อานนฺเทน จ ทฺเว วุตฺตา, อนุธมฺเมหิ ทฺเว ทุกาติฯ

5. อตฺตทีปวคฺโค