สาวตฺถินิทานํ ฯ สงฺขาเรสุ โข, วจฺฉ, อปฺปจฺจกฺขกมฺมา…เป.… สงฺขารนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อปฺปจฺจกฺขกมฺมา…เป.…ฯ จตุปญฺญาสมํฯ

55. วิญฺญาณอปฺปจฺจกฺขกมฺมสุตฺตํ

[661] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘วิญฺญาเณ โข, วจฺฉ, อปฺปจฺจกฺขกมฺมา, วิญฺญาณสมุทเย อปฺปจฺจกฺขกมฺมา, วิญฺญาณนิโรเธ อปฺปจฺจกฺขกมฺมา, วิญฺญาณนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อปฺปจฺจกฺขกมฺมา; เอวมิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา…เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วาติฯ อยํ โข, วจฺฉ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย , ยานิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา, อนฺตวา โลโกติ วา, อนนฺตวา โลโกติ วา, ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺติ วา, อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรนฺติ วา, โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา’’ติฯ ปญฺจปญฺญาสมํฯ

วจฺฉโคตฺตสํยุตฺตํ สมตฺตํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

อญฺญาณา อทสฺสนา เจว, อนภิสมยา อนนุโพธา;

อปฺปฏิเวธา อสลฺลกฺขณา, อนุปลกฺขเณน อปฺปจฺจุปลกฺขณา;

อสมเปกฺขณา อปฺปจฺจุเปกฺขณา, อปฺปจฺจกฺขกมฺมนฺติฯ

13. ฌานสํยุตฺตํ

1. สมาธิมูลกสมาปตฺติสุตฺตํ

[662] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ , ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จ อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ฌายีนํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ โมกฺโข [ปาโมกฺโข (สฺยา. กํ.) เอวมุปริปิ] จ อุตฺตโม จ ปวโร จฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ควา ขีรํ, ขีรมฺหา ทธิ, ทธิมฺหา นวนีตํ, นวนีตมฺหา สปฺปิ, สปฺปิมฺหา สปฺปิมณฺโฑ ตตฺร อคฺคมกฺขายติ; เอวเมว โข, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จ อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ฌายีนํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ โมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จา’’ติฯ ปฐมํฯ