‘‘ยโต โข, ภิกฺขเว, อริยสาวกสฺส อิเมสุ จ ฐาเนสุ กงฺขา ปหีนา โหติ, ทุกฺเขปิสฺส กงฺขา ปหีนา โหติ…เป.… ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทายปิสฺส กงฺขา ปหีนา โหติ – อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว , อริยสาวโก โสตาปนฺโน อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโน’’ติฯ ปญฺจมํฯ

6. กโรโตสุตฺตํ

[211] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘กิสฺมิํ นุ โข, ภิกฺขเว, สติ, กิํ อุปาทาย, กิํ อภินิวิสฺส เอวํ ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ – ‘กโรโต การยโต ฉินฺทโต เฉทาปยโต ปจโต ปาจาปยโต โสจโต โสจาปยโต กิลมโต กิลมาปยโต ผนฺทโต ผนฺทาปยโต ปาณมติปาตยโต อทินฺนํ อาทิยโต สนฺธิํ ฉินฺทโต นิลฺโลปํ หรโต เอกาคาริกํ กโรโต ปริปนฺเถ ติฏฺฐโต ปรทารํ คจฺฉโต มุสา ภณโต กโรโต น กรียติ ปาปํฯ ขุรปริยนฺเตน เจปิ จกฺเกน โย อิมิสฺสา ปถวิยา ปาเณ เอกมํสขลํ เอกมํสปุญฺชํ กเรยฺย, นตฺถิ ตโตนิทานํ ปาปํ, นตฺถิ ปาปสฺส อาคโมฯ ทกฺขิณํ เจปิ คงฺคาย ตีรํ คจฺเฉยฺย; หนนฺโต ฆาเตนฺโต ฉินฺทนฺโต เฉทาเปนฺโต ปจนฺโต ปาเจนฺโต, นตฺถิ ตโตนิทานํ ปาปํ, นตฺถิ ปาปสฺส อาคโมฯ อุตฺตรํ เจปิ คงฺคาย ตีรํ คจฺเฉยฺย; ททนฺโต ทาเปนฺโต ยชนฺโต ยชาเปนฺโต, นตฺถิ ตโตนิทานํ ปุญฺญํ, นตฺถิ ปุญฺญสฺส อาคโมฯ ทาเนน ทเมน สํยเมน สจฺจวชฺเชน นตฺถิ ปุญฺญํ นตฺถิ ปุญฺญสฺส อาคโม’’’ติฯ ภควํมูลกา โน, ภนฺเต, ธมฺมา…เป.… ‘‘รูเป โข, ภิกฺขเว, สติ, รูปํ อุปาทาย, รูปํ อภินิวิสฺส เอวํ ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ – ‘กโรโต การยโต…เป.… นตฺถิ ปุญฺญํ นตฺถิ ปุญฺญสฺส อาคโม’ติฯ เวทนาย สติ…เป.… สญฺญาย สติ… สงฺขาเรสุ สติ… วิญฺญาเณ สติ, วิญฺญาณํ อุปาทาย, วิญฺญาณํ อภินิวิสฺส เอวํ ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ – ‘กโรโต การยโต…เป.… นตฺถิ ปุญฺญํ นตฺถิ ปุญฺญสฺส อาคโม’’’ติฯ

‘‘ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, รูปํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ, ภนฺเต’’…เป.… อปิ นุ ตํ อนุปาทาย เอวํ ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺเชยฺย – ‘กโรโต…เป.… นตฺถิ ปุญฺญํ นตฺถิ ปุญฺญสฺส อาคโม’’ติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ

‘‘เวทนา… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ, ภนฺเต…เป.… อปิ นุ ตํ อนุปาทาย เอวํ ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺเชยฺย – ‘กโรโต การยโต …เป.… นตฺถิ ปุญฺญํ นตฺถิ ปุญฺญสฺส อาคโม’’’ติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ยมฺปิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตมฺปิ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ, ภนฺเต…เป.… อปิ นุ ตํ อนุปาทาย เอวํ ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺเชยฺย – ‘กโรโต การยโต…เป.… นตฺถิ ปุญฺญํ นตฺถิ ปุญฺญสฺส อาคโม’’’ติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ

‘‘ยโต โข, ภิกฺขเว, อริยสาวกสฺส อิเมสุ จ ฐาเนสุ กงฺขา ปหีนา โหติ, ทุกฺเขปิสฺส กงฺขา ปหีนา โหติ…เป.… ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทายปิสฺส กงฺขา ปหีนา โหติ – อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อริยสาวโก โสตาปนฺโน อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโน’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. เหตุสุตฺตํ

[212] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘กิสฺมิํ นุ โข, ภิกฺขเว, สติ, กิํ อุปาทาย, กิํ อภินิวิสฺส เอวํ ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ – ‘นตฺถิ เหตุ, นตฺถิ ปจฺจโย สตฺตานํ สํกิเลสายฯ อเหตู อปฺปจฺจยา สตฺตา สํกิลิสฺสนฺติฯ นตฺถิ เหตุ, นตฺถิ ปจฺจโย สตฺตานํ วิสุทฺธิยาฯ อเหตู อปฺปจฺจยา สตฺตา วิสุชฺฌนฺติฯ นตฺถิ พลํ นตฺถิ วีริยํ นตฺถิ ปุริสถาโม นตฺถิ ปุริสปรกฺกโมฯ สพฺเพ สตฺตา สพฺเพ ปาณา สพฺเพ ภูตา สพฺเพ ชีวา อวสา อพลา อวีริยา นิยติสงฺคติภาวปริณตา ฉสฺเววาภิชาตีสุ สุขทุกฺขํ ปฏิสํเวเทนฺตี’’’ติ? ภควํมูลกา โน, ภนฺเต, ธมฺมา…เป.… ‘‘รูเป โข, ภิกฺขเว, สติ, รูปํ อุปาทาย, รูปํ อภินิวิสฺส เอวํ ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ – ‘นตฺถิ เหตุ, นตฺถิ ปจฺจโย…เป.… สุขทุกฺขํ ปฏิสํเวเทนฺตี’ติ ฯ เวทนาย สติ…เป.… สญฺญาย สติ… สงฺขาเรสุ สติ… วิญฺญาเณ สติ, วิญฺญาณํ อุปาทาย, วิญฺญาณํ อภินิวิสฺส เอวํ ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ – ‘นตฺถิ เหตุ, นตฺถิ ปจฺจโย…เป.… สุขทุกฺขํ ปฏิสํเวเทนฺตี’’’ติฯ

‘‘ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, รูปํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ, ภนฺเต…เป.… วิปริณามธมฺมํ, อปิ นุ ตํ อนุปาทาย เอวํ ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺเชยฺย – ‘นตฺถิ เหตุ, นตฺถิ ปจฺจโย…เป.… สุขทุกฺขํ ปฏิสํเวเทนฺตี’’’ติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘เวทนา… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ, ภนฺเต…เป.… อปิ นุ ตํ อนุปาทาย เอวํ ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺเชยฺย – ‘นตฺถิ เหตุ, นตฺถิ ปจฺจโย…เป.… สุขทุกฺขํ ปฏิสํเวเทนฺตี’’’ติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ยมฺปิทํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา ตมฺปิ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ, ภนฺเต…เป.… อปิ นุ ตํ อนุปาทาย เอวํ ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺเชยฺย – ‘นตฺถิ เหตุ นตฺถิ ปจฺจโย…เป.… สุขทุกฺขํ ปฏิสํเวเทนฺตี’’’ติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ