13. ทุกฺขานุปสฺสีสุตฺตํ

[148] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘สทฺธาปพฺพชิตสฺส, ภิกฺขเว, กุลปุตฺตสฺส อยมนุธมฺโม โหติ – ยํ รูเป ทุกฺขานุปสฺสี วิหเรยฺยฯ เวทนาย… สญฺญาย… สงฺขาเรสุ… วิญฺญาเณ ทุกฺขานุปสฺสี วิหเรยฺย…เป.… ‘ปริมุจฺจติ ทุกฺขสฺมา’ติ วทามี’’ติฯ เตรสมํฯ

14. อนตฺตานุปสฺสีสุตฺตํ

[149] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘สทฺธาปพฺพชิตสฺส, ภิกฺขเว, กุลปุตฺตสฺส อยมนุธมฺโม โหติ – ยํ รูเป อนตฺตานุปสฺสี วิหเรยฺยฯ เวทนาย… สญฺญาย… สงฺขาเรสุ… วิญฺญาเณ อนตฺตานุปสฺสี วิหเรยฺยฯ (โส รูเป) อนตฺตานุปสฺสี วิหรนฺโต, เวทนาย… สญฺญาย… สงฺขาเรสุ… วิญฺญาเณ อนตฺตานุปสฺสี วิหรนฺโต รูปํ ปริชานาติ, เวทนํ…เป.… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ ปริชานาติฯ โส รูปํ ปริชานํ เวทนํ ปริชานํ สญฺญํ ปริชานํ สงฺขาเร ปริชานํ วิญฺญาณํ ปริชานํ ปริมุจฺจติ รูปมฺหา, ปริมุจฺจติ เวทนาย, ปริมุจฺจติ สญฺญาย, ปริมุจฺจติ สงฺขาเรหิ, ปริมุจฺจติ วิญฺญาณมฺหา , ปริมุจฺจติ ชาติยา ชราย มรเณน โสเกหิ ปริเทเวหิ ทุกฺเขหิ โทมนสฺเสหิ อุปายาเสหิ; ‘ปริมุจฺจติ ทุกฺขสฺมา’ติ วทามี’’ติฯ จุทฺทสมํฯ

กุกฺกุฬวคฺโค จุทฺทสโมฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

กุกฺกุฬา ตโย อนิจฺเจน, ทุกฺเขน อปเร ตโย;

อนตฺเตน ตโย วุตฺตา, กุลปุตฺเตน ทฺเว ทุกาติฯ

15. ทิฏฺฐิวคฺโค

1. อชฺฌตฺตสุตฺตํ

[150] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘กิสฺมิํ นุ โข, ภิกฺขเว, สติ, กิํ อุปาทาย อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺข’’นฺติ? ภควํมูลกา โน, ภนฺเต, ธมฺมา…เป.… ‘‘รูเป โข, ภิกฺขเว, สติ รูปํ อุปาทาย อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํฯ เวทนาย สติ…เป.… สญฺญาย สติ… สงฺขาเรสุ สติ… วิญฺญาเณ สติ วิญฺญาณํ อุปาทาย อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, รูปํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วา’’ติ? ‘‘ทุกฺขํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, อปิ นุ ตํ อนุปาทาย อุปฺปชฺเชยฺย อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺข’’นฺติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘เวทนา…เป.… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ยํ ปนานิจฺจํ, ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วา’’ติ? ‘‘ทุกฺขํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, อปิ นุ ตํ อนุปาทาย อุปฺปชฺเชยฺย อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺข’’นฺติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘เอวํ ปสฺสํ…เป.… นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตี’’ติฯ ปฐมํฯ

2. เอตํมมสุตฺตํ

[151] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘กิสฺมิํ นุ โข, ภิกฺขเว, สติ, กิํ อุปาทาย, กิํ อภินิวิสฺส – ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา’ติ สมนุปสฺสตี’’ติ ? ภควํมูลกา โน, ภนฺเต, ธมฺมา…เป.… ‘‘รูเป โข, ภิกฺขเว, สติ, รูปํ อุปาทาย, รูปํ อภินิวิสฺส …เป.… วิญฺญาเณ สติ, วิญฺญาณํ อุปาทาย, วิญฺญาณํ อภินิวิสฺส – ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา’ติ สมนุปสฺสติฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, รูปํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ, ภนฺเต’’…เป.… วิปริณามธมฺมํ, อปิ นุ ตํ อนุปาทาย เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตาติ สมนุปสฺเสยฺยาติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘เวทนา… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ ภนฺเต’’…เป.… วิปริณามธมฺมํ, อปิ นุ ตํ อนุปาทาย เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตาติ สมนุปสฺเสยฺยาติ? ‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘เอวํ ปสฺสํ..เป.… นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตี’’ติฯ ทุติยํฯ