เมนู

9. ทุติยโกฏฺฐิกสุตฺตํ

[134] พาราณสิยํ วิหรนฺติ อิสิปตเน มิคทาเย…เป.… ‘‘‘อวิชฺชา, อวิชฺชา’ติ, อาวุโส โกฏฺฐิก, วุจฺจติฯ กตมา นุ โข, อาวุโส, อวิชฺชา, กิตฺตาวตา จ อวิชฺชาคโต โหตี’’ติ?

‘‘อิธาวุโส, อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน รูปสฺส สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานาติฯ เวทนาย…เป.… สญฺญาย… สงฺขารานํ… วิญฺญาณสฺส สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานาติฯ อยํ วุจฺจตาวุโส, อวิชฺชา; เอตฺตาวตา จ อวิชฺชาคโต โหตี’’ติฯ

เอวํ วุตฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโต อายสฺมนฺตํ มหาโกฏฺฐิกํ เอตทโวจ – ‘‘‘วิชฺชา, วิชฺชา’ติ, อาวุโส โกฏฺฐิก, วุจฺจติฯ กตมา นุ โข, อาวุโส, วิชฺชา, กิตฺตาวตา จ วิชฺชาคโต โหตี’’ติ?

‘‘อิธาวุโส, สุตวา อริยสาวโก รูปสฺส สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ ปชานาติฯ เวทนาย…เป.… สญฺญาย… สงฺขารานํ… วิญฺญาณสฺส สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ ปชานาติฯ อยํ วุจฺจตาวุโส, วิชฺชา; เอตฺตาวตา จ วิชฺชาคโต โหตี’’ติฯ นวมํฯ

10. ตติยโกฏฺฐิกสุตฺตํ

[135] ตญฺเญว นิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา สาริปุตฺโต อายสฺมนฺตํ มหาโกฏฺฐิกํ เอตทโวจ – ‘‘‘อวิชฺชา, อวิชฺชา’ติ, อาวุโส โกฏฺฐิก, วุจฺจติฯ กตมา นุ โข, อาวุโส, อวิชฺชา, กิตฺตาวตา จ อวิชฺชาคโต โหตี’’ติ?

‘‘อิธาวุโส, อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน รูปํ นปฺปชานาติ, รูปสมุทยํ นปฺปชานาติ, รูปนิโรธํ นปฺปชานาติ, รูปนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ นปฺปชานาติฯ เวทนํ นปฺปชานาติ…เป.… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ นปฺปชานาติ, วิญฺญาณสมุทยํ นปฺปชานาติ, วิญฺญาณนิโรธํ นปฺปชานาติ, วิญฺญาณนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ นปฺปชานาติฯ อยํ วุจฺจตาวุโส, อวิชฺชา; เอตฺตาวตา จ อวิชฺชาคโต โหตี’’ติฯ

เอวํ วุตฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโต อายสฺมนฺตํ มหาโกฏฺฐิกํ เอตทโวจ – ‘‘‘วิชฺชา, วิชฺชา’ติ, อาวุโส โกฏฺฐิก, วุจฺจติฯ กตมา นุ โข, อาวุโส, วิชฺชา, กิตฺตาวตา จ วิชฺชาคโต โหตี’’ติ? ‘‘อิธาวุโส, สุตวา อริยสาวโก รูปํ ปชานาติ, รูปสมุทยํ ปชานาติ, รูปนิโรธํ ปชานาติ, รูปนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติฯ เวทนํ… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ ปชานาติ, วิญฺญาณสมุทยํ ปชานาติ, วิญฺญาณนิโรธํ ปชานาติ , วิญฺญาณนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติฯ อยํ วุจฺจตาวุโส, วิชฺชา; เอตฺตาวตา จ วิชฺชาคโต โหตี’’ติฯ ทสมํฯ

อวิชฺชาวคฺโค เตรสโมฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

สมุทยธมฺเม ตีณิ, อสฺสาโท อปเร ทุเว;

สมุทเย จ ทฺเว วุตฺตา, โกฏฺฐิเก อปเร ตโยติฯ

14. กุกฺกุฬวคฺโค

1. กุกฺกุฬสุตฺตํ

[136] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘รูปํ, ภิกฺขเว, กุกฺกุฬํ, เวทนา กุกฺกุฬา, สญฺญา กุกฺกุฬา, สงฺขารา กุกฺกุฬา, วิญฺญาณํ กุกฺกุฬํฯ เอวํ ปสฺสํ, ภิกฺขเว, สุตวา อริยสาวโก รูปสฺมิมฺปิ นิพฺพินฺทติ, เวทนายปิ นิพฺพินฺทติ, สญฺญายปิ นิพฺพินฺทติ, สงฺขาเรสุปิ นิพฺพินฺทติ, วิญฺญาณสฺมิมฺปิ นิพฺพินฺทติฯ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ; วิราคา วิมุจฺจติฯ วิมุตฺตสฺมิํ วิมุตฺตมิติ ญาณํ โหติฯ ‘ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ, นาปรํ อิตฺถตฺตายา’ติ ปชานาตี’’ติฯ ปฐมํฯ

2. อนิจฺจสุตฺตํ

[137] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘ยํ, ภิกฺขเว, อนิจฺจํ; ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพฯ กิญฺจ, ภิกฺขเว, อนิจฺจํ? รูปํ , ภิกฺขเว, อนิจฺจํ; ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพฯ เวทนา อนิจฺจา…เป.… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ อนิจฺจํ; ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพฯ ยํ, ภิกฺขเว, อนิจฺจํ; ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ’’ติฯ ทุติยํฯ