1. นทีสุตฺตํ

[93] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, นที ปพฺพเตยฺยา โอหารินี ทูรงฺคมา สีฆโสตาฯ ตสฺสา อุโภสุ ตีเรสุ [อุภโต ตีเร (สี.), อุภโต ตีเรสุ (สฺยา. กํ.)] กาสา เจปิ ชาตา อสฺสุ, เต นํ อชฺโฌลมฺเพยฺยุํ; กุสา เจปิ ชาตา อสฺสุ, เต นํ อชฺโฌลมฺเพยฺยุํ; ปพฺพชา [พพฺพชา (สี. ปี.)] เจปิ ชาตา อสฺสุ, เต นํ อชฺโฌลมฺเพยฺยุํ; พีรณา เจปิ ชาตา อสฺสุ, เต นํ อชฺโฌลมฺเพยฺยุํ; รุกฺขา เจปิ ชาตา อสฺสุ, เต นํ อชฺโฌลมฺเพยฺยุํฯ ตสฺสา ปุริโส โสเตน วุยฺหมาโน กาเส เจปิ คณฺเหยฺย, เต ปลุชฺเชยฺยุํฯ โส ตโตนิทานํ อนยพฺยสนํ อาปชฺเชยฺยฯ กุเส เจปิ คณฺเหยฺย, ปพฺพเช เจปิ คณฺเหยฺย, พีรเณ เจปิ คณฺเหยฺย, รุกฺเข เจปิ คณฺเหยฺย, เต ปลุชฺเชยฺยุํ ฯ โส ตโตนิทานํ อนยพฺยสนํ อาปชฺเชยฺยฯ เอวเมว โข, ภิกฺขเว, อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน อริยานํ อทสฺสาวี อริยธมฺมสฺส อโกวิโท อริยธมฺเม อวินีโต, สปฺปุริสานํ อทสฺสาวี สปฺปุริสธมฺมสฺส อโกวิโท สปฺปุริสธมฺเม อวินีโต รูปํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ, รูปวนฺตํ วา อตฺตานํ; อตฺตนิ วา รูปํ, รูปสฺมิํ วา อตฺตานํฯ ตสฺส ตํ รูปํ ปลุชฺชติฯ โส ตโตนิทานํ อนยพฺยสนํ อาปชฺชติฯ เวทนํ… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ, วิญฺญาณวนฺตํ วา อตฺตานํ ; อตฺตนิ วา วิญฺญาณํ , วิญฺญาณสฺมิํ วา อตฺตานํฯ ตสฺส ตํ วิญฺญาณํ ปลุชฺชติฯ โส ตโตนิทานํ อนยพฺยสนํ อาปชฺชติฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, รูปํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ ภนฺเต’’ฯ ‘‘เวทนา… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ ภนฺเต’’ฯ ‘‘ตสฺมาติห…เป.… เอวํ ปสฺสํ…เป.… นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตี’’ติฯ ปฐมํฯ

2. ปุปฺผสุตฺตํ

[94] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘นาหํ, ภิกฺขเว, โลเกน วิวทามิ, โลโกว มยา วิวทติฯ น, ภิกฺขเว, ธมฺมวาที เกนจิ โลกสฺมิํ วิวทติฯ ยํ, ภิกฺขเว, นตฺถิสมฺมตํ โลเก ปณฺฑิตานํ, อหมฺปิ ตํ ‘นตฺถี’ติ วทามิฯ ยํ, ภิกฺขเว, อตฺถิสมฺมตํ โลเก ปณฺฑิตานํ, อหมฺปิ ตํ ‘อตฺถี’ติ วทามิ’’ฯ

‘‘กิญฺจ, ภิกฺขเว, นตฺถิสมฺมตํ โลเก ปณฺฑิตานํ, ยมหํ ‘นตฺถี’ติ วทามิ? รูปํ , ภิกฺขเว, นิจฺจํ ธุวํ สสฺสตํ อวิปริณามธมฺมํ นตฺถิสมฺมตํ โลเก ปณฺฑิตานํ; อหมฺปิ ตํ ‘นตฺถี’ติ วทามิฯ เวทนา… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ นิจฺจํ ธุวํ สสฺสตํ อวิปริณามธมฺมํ นตฺถิสมฺมตํ โลเก ปณฺฑิตานํ; อหมฺปิ ตํ ‘นตฺถี’ติ วทามิฯ อิทํ โข, ภิกฺขเว, นตฺถิสมฺมตํ โลเก ปณฺฑิตานํ; อหมฺปิ ตํ ‘นตฺถี’ติ วทามิ’’ฯ

‘‘กิญฺจ, ภิกฺขเว, อตฺถิสมฺมตํ โลเก ปณฺฑิตานํ, ยมหํ ‘อตฺถี’ติ วทามิ? รูปํ, ภิกฺขเว, อนิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ อตฺถิสมฺมตํ โลเก ปณฺฑิตานํ; อหมฺปิ ตํ ‘อตฺถี’ติ วทามิฯ เวทนา อนิจฺจา…เป.… วิญฺญาณํ อนิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ อตฺถิสมฺมตํ โลเก ปณฺฑิตานํ; อหมฺปิ ตํ ‘อตฺถี’ติ วทามิฯ อิทํ โข, ภิกฺขเว, อตฺถิสมฺมตํ โลเก ปณฺฑิตานํ; อหมฺปิ ตํ ‘อตฺถี’ติ วทามิ’’ฯ

‘‘อตฺถิ, ภิกฺขเว, โลเก โลกธมฺโม, ตํ ตถาคโต อภิสมฺพุชฺฌติ อภิสเมติ; อภิสมฺพุชฺฌิตฺวา อภิสเมตฺวา ตํ อาจิกฺขติ เทเสติ ปญฺญเปติ ปฏฺฐเปติ วิวรติ วิภชติ อุตฺตานีกโรติฯ

‘‘กิญฺจ , ภิกฺขเว, โลเก โลกธมฺโม, ตํ ตถาคโต อภิสมฺพุชฺฌติ อภิสเมติ, อภิสมฺพุชฺฌิตฺวา อภิสเมตฺวา อาจิกฺขติ เทเสติ ปญฺญเปติ ปฏฺฐเปติ วิวรติ วิภชติ อุตฺตานีกโรติ? รูปํ, ภิกฺขเว, โลเก โลกธมฺโม ตํ ตถาคโต อภิสมฺพุชฺฌติ อภิสเมติฯ