เมนู

10. นิสฺสารณียสุตฺตวณฺณนา

[200] ทสเม นิสฺสรนฺตีติ นิสฺสรณียาติ วตฺตพฺเพ ทีฆํ กตฺวา นิทฺเทโสฯ กตฺตริ เหส อนีย-สทฺโท ยถา ‘‘นิยฺยานิยา’’ติฯ เตนาห ‘‘นิสฺสฏา’’ติฯ กุโต ปน นิสฺสฏา? ยถาสกํ ปฏิปกฺขโตฯ นิชฺชีวฏฺเฐน ธาตุโยติ อาห ‘‘อตฺตสุญฺญสภาวา’’ติฯ อตฺถโต ปน ธมฺมธาตุมโนวิญฺญาณธาตุวิเสโส ฯ ตาทิสสฺส ภิกฺขุโน กิเลสวเสน กาเมสุ มนสิกาโร นตฺถีติ อาห ‘‘วีมํสนตฺถ’’นฺติ, ‘‘เนกฺขมฺมนิยตํ อิทานิ เม จิตฺตํ, กิํ นุ โข กามวิตกฺโกปิ อุปฺปชฺชิสฺสตี’’ติ วีมํสนฺตสฺสาติ อตฺโถฯ ปกฺขนฺทนํ นาม อนุปฺปเวโสฯ โส ปน ตตฺถ นตฺถีติ อาห ‘‘นปฺปวิสตี’’ติฯ ปสีทนํ นาม อภิรุจิฯ สนฺติฏฺฐนํ ปติฏฺฐานํฯ วิมุจฺจนํ อธิมุจฺจนนฺติฯ ตํ สพฺพํ ปฏิกฺขิปนฺโต วทติ ‘‘ปสาทํ นาปชฺชตี’’ติอาทิฯ เอวํภูตํ ปนสฺส จิตฺตํ ตสฺส กถํ ติฏฺฐตีติ อาห ‘‘ยถา’’ติอาทิฯ

นฺติ ปฐมชฺฌานํฯ อสฺสาติ ภิกฺขุโนฯ จิตฺตํ ปกฺขนฺทตีติ ปริกมฺมจิตฺเตน สทฺธิํ ฌานจิตฺตํ เอกตฺตวเสน เอกชฺฌํ กตฺวา วทติฯ โคจเร คตตฺตาติ อตฺตโน อารมฺมเณ เอว ปวตฺตตฺตาฯ อหานภาคิยตฺตาติ ฐิติภาคิยตฺตาฯ สุฏฺฐุ วิมุตฺตนฺติ วิกฺขมฺภนวิมุตฺติยา สมฺมเทว วิมุตฺตํฯ จิตฺตสฺส จ กายสฺส จ วิหนนโต วิฆาโตฯ ทุกฺขํ ปริทหนโต ปริฬาโหฯ กามเวทนํ น เวทิยติ อนุปฺปชฺชนโตฯ นิสฺสรนฺติ ตโตติ นิสฺสรณํฯ เก นิสฺสรนฺติ? กามาฯ เอวญฺจ กามานนฺติ กตฺตุสามิวจนํ สุฏฺฐุ ยุชฺชติฯ ยทคฺเคน กามา ตโต นิสฺสฏาติ วุจฺจนฺติ, ตทคฺเคน ฌานมฺปิ กามโต นิสฺสฏนฺติ วตฺตพฺพตํ ลภตีติ วุตฺตํ ‘‘กาเมหิ นิสฺสฏตฺตา’’ติฯ เอวํ วิกฺขมฺภนวเสน กามนิสฺสรณํ วตฺวา อิทานิ สมุจฺเฉทวเสน อจฺจนฺตโต นิสฺสรณํ ทสฺเสตุํ ‘‘โย ปนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ เสสปเทสูติ เสสโกฏฺฐาเสสุฯ

อยํ ปน วิเสโสติ วิเสสํ วทนฺเตน ตํ ฌานํ ปาทกํ กตฺวาติอาทิโก อวิเสโสติ กตฺวา ทุติยตติยวาเรสุ สพฺพโส อนามฏฺโฐ, จตุตฺถวาเร ปน อยมฺปิ วิเสโสติ ทสฺเสตุํ ‘‘อจฺจนฺตนิสฺสรณญฺเจตฺถ อรหตฺตผลํ โยเชตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํฯ