3. อุคฺคหสุตฺตวณฺณนา

[33] ตติเย สพฺพปฐมํ อุฏฺฐานสีลาติ รตฺติยา วิภายนเวลาย สามิเก ปริชเน เสยฺยาย อวุฏฺฐิเต สพฺพปฐมํ อุฏฺฐานสีลาฯ สามิกํ ทิสฺวา นิสินฺนาสนโต อคฺคิทฑฺฒา วิย ปฐมเมว วุฏฺฐหนฺตีติ วา ปุพฺพุฏฺฐายินิโยฯ กิํการนฺติ กิํกรณียํ, กิํกรณภาเวน ปุจฺฉิตฺวา กาตพฺพเวยฺยาวจฺจนฺติ อตฺโถฯ ตํ ปฏิสฺสุณนฺตา วิจรนฺตีติ กิํการปฺปฏิสฺสาวินิโยฯ มนาปํเยว กิริยํ กโรนฺติ สีเลนาติ มนาปจารินิโยฯ ปิยเมว วทนฺติ สีเลนาติ ปิยวาทินิโยฯ

ตตฺรุปายายาติ ตตฺร กมฺเม สาเธตพฺพอุปายภูตาย วีมํสายฯ เตนาห ‘‘ตสฺมิํ อุณฺณากปฺปาสสํวิธาเน’’ติอาทิฯ อลํ กาตุนฺติ กาตุํ สมตฺถาฯ อลํ สํวิธาตุนฺติ วิจาเรตุํ สมตฺถาฯ เตนาห ‘‘อลํ กาตุํ อลํ สํวิธาตุนฺติ อตฺตนา กาตุมฺปิ ปเรหิ การาเปตุมฺปี’’ติอาทิฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

อุคฺคหสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4-5. สีหเสนาปติสุตฺตาทิวณฺณนา

[34-35] จตุตฺเถ สนฺทิฏฺฐิกนฺติ อสมฺปรายิกตาย สามํ ทฏฺฐพฺพํฯ สยํ อนุภวิตพฺพํ อตฺตปจฺจกฺขํ ทิฏฺฐธมฺมิกนฺติ อตฺโถฯ น สทฺธามตฺตเกเนว ติฏฺฐตีติ ‘‘ทานํ นาม สาธุ สุนฺทรํ, พุทฺธาทีหิ ปณฺฑิเตหิ ปสตฺถ’’นฺติ เอวํ สทฺธามตฺตเกเนว น ติฏฺฐติฯ ยํ ทานํ เทตีติ ยํ เทยฺยธมฺมํ ปรสฺส เทติฯ ตสฺส ปติ หุตฺวาติ ตพฺพิสยํ โลภํ สุฏฺฐุ อภิภวนฺโต ตสฺส อธิปติ หุตฺวา เทติฯ เตน อนธิภวนียตฺตา น ทาโส น สหาโยติฯ ตตฺถ ตทุภยํ อนฺวยโต พฺยติเรกโต จ ทสฺเสตุํ ‘‘โย หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ทาโส หุตฺวา เทติ ตณฺหาทาสพฺยสฺส อุปคตตฺตาฯ สหาโย หุตฺวา เทติ ตสฺส ปิยภาวาวิสฺสชฺชนโตฯ สามี หุตฺวา เทติ ตตฺถ ตณฺหาทาสพฺยโต อตฺตานํ โมเจตฺวา อภิภุยฺย ปวตฺตนโตฯ อถ วา โย ทานสีลตาย ทายโก ปุคฺคโล, โส ทาเน ปวตฺติเภเทน ทานทาโส, ทานสหาโย, ทานปตีติ ติปฺปกาโร โหติฯ ตทสฺส ติปฺปการตํ วิภชิตฺวา ทสฺเสตุํ ‘‘โย หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ทาตพฺพฏฺเฐน ทานํ, อนฺนปานาทิฯ

ตตฺถ ยํ อตฺตนา ปริภุญฺชติ, ตณฺหาธิปนฺนตาย ตสฺส วเสน วตฺตนโต ทาโส วิย โหติฯ ยํ ปเรสํ ทียติ, ตตฺถาปิ อนฺนปานสามญฺเญน อิทํ วุตฺตํ ‘‘ทานสงฺขาตสฺส เทยฺยธมฺมสฺส ทาโส หุตฺวา’’ติฯ สหาโย หุตฺวา เทติ อตฺตนา ปริภุญฺชิตพฺพสฺส ปเรสํ ทาตพฺพสฺส จ สมสมํ ฐปนโตฯ ปติ หุตฺวา เทติ สยํ เทยฺยธมฺมสฺส วเส อวตฺติตฺวา ตสฺส อตฺตโน วเส วตฺตาปนโตฯ อปโร นโย – โย อตฺตนา ปณีตํ ปริภุญฺชิตฺวา ปเรสํ นิหีนํ เทติ, โส ทานทาโส นาม ตนฺนิมิตฺตนิหีนภาวาปตฺติโตฯ โย ยาทิสํ อตฺตนา ปริภุญฺชติ, ตาทิสเมว ปเรสํ เทติ, โส ทานสหาโย นาม ตนฺนิมิตฺตหีนาธิกภาววิวชฺชเนน สทิสภาวาปตฺติโตฯ โย อตฺตนา นิหีนํ ปริภุญฺชิตฺวา ปเรสํ ปณีตํ เทติ, โส ทานปติ นาม ตนฺนิมิตฺตเสฏฺฐภาวาปตฺติโตฯ

นิตฺเตชภูโต เตชหานิปฺปตฺติยาฯ สห พฺยติ คจฺฉตีติ สหพฺโย, สหปวตฺตนโก, ตสฺส ภาโว สหพฺยตา, สหปวตฺตีติ อาห ‘‘สหภาวํ เอกีภาวํ คตา’’ติฯ อสิตสฺสาติ วา อพนฺธสฺส, ตณฺหาพนฺธเนน อพนฺธสฺสาติ อตฺโถฯ ปญฺจมํ อุตฺตานเมวฯ

สีหเสนาปติสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6-7. กาลทานสุตฺตาทิวณฺณนา

[36-37] ฉฏฺเฐ อารามโตติ ผลารามโตฯ ปฐมุปฺปนฺนานีติ สพฺพปฐมํ สุชาตานิฯ ภาสิตญฺญูติ ภิกฺขู ฆรทฺวาเร ฐิตา กิญฺจาปิ ตุณฺหี โหนฺติ, อตฺถโต ปน ‘‘ภิกฺขํ เทถา’’ติ วทนฺติ นาม อริยาย ยาจนายฯ วุตฺตญฺเหตํ ‘‘อุทฺธิสฺส อริยา ติฏฺฐนฺติ, เอสา อริยานํ ยาจนา’’ติฯ ตตฺร เย ‘‘มยํ ปจาม, อิเม น ปจนฺติ, ปจมาเน ปตฺวา อลภนฺตา กุหิํ ลภิสฺสนฺตี’’ติ เทยฺยธมฺมํ สํวิภชนฺติ, เต ภาสิตญฺญู นาม ญตฺวา กตฺตพฺพสฺส กรณโตฯ ยุตฺตปฺปตฺตกาเลติ ทาตุํ ยุตฺตปฺปตฺตกาเลฯ อปฺปฏิวานจิตฺโตติ อนิวตฺตนจิตฺโตฯ สตฺตมํ อุตฺตานเมวฯ

กาลทานสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ